از دوزیست پر سر و صدای زمین چه می دانیم؟
از دوزیست پر سر و صدای زمین چه می دانیم؟
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
امروز ۲۵ آوریل (۶ اردیبهشت ماه) روز نجات قورباغه‌ها (Save the frog day) و بزرگترین روز فعالیت و آموزش حفاظت از دوزیستان در جهان است. به گفته یک پژوهشگر محیط زیست قورباغه‌ها باعث کنترل جمعیت بسیاری از حشرات و موجودات دیگر مانند مارها، خزندگان، مارمولک‌های کوچک جثه و حتی در برخی موارد خفاش‌ها می شوند.
باربد صفائی مهرو در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: در حال حاضر، ۷ گونه قورباغه در ایران وجود دارد. یک گونه از آنها معروف به «قورباغه‌های بلوچی» در ناحیه جنوب تا جنوب شرق کشور زیست می‌کنند، همچنین دو گونه قورباغه درختی، دو گونه قورباغه مردابی و دو گونه قورباغه جنگلی در بخش‌هایی از شمال کشور و نواحی زاگرس وجود دارند.
وی با اشاره به اینکه انواعی از قورباغه‌های سمی در دنیا وجود دارد، خاطرنشان کرد: گونه‌های قورباغه که در ایران شناسایی شده‌اند هیچکدام زهرآگین یا برای انسان خطرناک نیستند؛ یعنی اگر فردی آنها را لمس کند خطری او را تهدید نمی‌کند اما در جنگل‌های آمازون گونه‌های بسیار خطرناک و سمی وجود دارند.
جایگاه قورباغه‌ها در اکوسیستم
رییس هیئت مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس در پاسخ به این پرسش ایسنا که قورباغه‌ها چه نقشی در اکوسیستم دارند، اظهار کرد: قورباغه‌ها باعث کنترل جمعیت بسیاری از حشرات و موجودات دیگری مانند مارها، خزندگان، مارمولک‌های کوچک جثه و حتی در برخی موارد خفاش‌ها می شوند. از این رو قورباغه‌ها نقش بسیار زیادی در کنترل بیولوژیک بسیاری از گونه‌های موجود در طبیعت دارند، بویژه گروهی از موجودات مانند ملخ‌ها که با افزایش و طغیان جمعیتی می‌توانند به آفاتی مضر برای انسان تبدیل شوند.
وی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا گونه‌ای از قورباغه‌های موجود در ایران در معرض خطر انقراض قرار دارند؟ گفت: وضعیت جمعیتی اغلب قورباغه‌های کشور در شرایط خوبی است و تاکنون هیچ گونه‌ای از آنها منقرض نشده‌اند اما این به معنای آن نیست که هیچ خطری آنها را تهدید نمی‌کند.
صفایی با اشاره به اینکه اغلب زمانی به فکر حمایت و حفاظت از گونه‌ای می‌افتیم که در معرض خطر انقراض قرار گرفته باشد، تصریح کرد: بسیاری از گونه‌های جانوری که ما آنها را "معمولی" تلقی می‌کنیم و به وفور دیده می‌شوند مانند قورباغه‌های مردابی، سازگاری زیادی با محیط دارند و می‌توانند برای کل اکوسیستم اهمیت بسیار زیادی داشته باشند اما چون در معرض تهدید نیستند، در جهت حفظ گونه و زیستگاه آنها تلاشی بصورت جدی صورت نمی گیرد.
عواملی که حیات قورباغه‌ها را تهدید می کند
صفایی ادامه داد: درست است که جمعیت قورباغه‌های کشور در ظاهر با تهدید روبرو نیست، اما جمعیت آنها نسبت به گذشته قطعاً کاهش پیدا کرده و واقعیت این است که قورباغه‌ها نقش بسیار پررنگی در چرخه طبیعی اکوسیستم‌ها دارند اما انسان طی ۱۰۰ سال گذشته با بی توجهی نسبت به آلودگی آبهای شیرین نظیر رودخانه ها و دریاچه ها، آسیب‌های زیادی به دوزیستان رسانده است، بویژه قورباغه‌ها که اغلب آبزی هستند و آلودگی به صورت مستقیم بر تخم، لارو و افراد بالغ آنها تاثیر می‌گذارد.
این حفاظتگر محیط زیست ضمن بیان اینکه بزرگترین عامل تهدید کننده دوزیستان تخریب و آلوده کردن زیستگاه آنها است، گفت: ورود هر نوع آلودگی اعم از سموم کشاورزی و فاضلاب‌های شهری به رودخانه‌ها و سایر منابع آبی حیات گونه‌های دوزیست را تهدید می‌کند.
وی همچنین تصریح کرد: سدسازی‌های گسترده باعث از بین رفتن محل و مامن زیستی قورباغه‌ها می‌شود و قورباغه‌ای که در رودخانه زندگی می‌کرده است اگرچه به نظر می رسد بر اثر سد سازی زیستگاه شان گسترش یافته اما دریاچه پشت سد جای مناسبی برای حیات آنها نیست و اغلب با خشک شدن رودخانه ها بعد از اینگونه سدها عملا جایی برای زندگی آن ها باقی نمی ماند. مسلماً از مساله سدسازی‌های گسترده در بستر رودخانه‌ها نمی‌توان چشم‌پوشی کرد.
این پژوهشگر درباره عوامل دیگری که قورباغه‌ها را تهدید می‌کند، اظهار کرد: طی سال‌های گذشته تعداد قابل توجهی از قورباغه‌ها در آزمایشگاه‌ها مورد بررسی و آزمایش دانشجویان و دانش‌آموزان قرار می‌گرفتند اما اکنون قوانین حمایت از حیوانات سختگیرانه‌تر شده است و از این گونه‌ها حمایت بیشتری می‌شود. از این رو آزمایش‌هایی مانند آنچه در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی انجام می‌شد که دست و پای دوزیستان را قطع می‌کردند تا عوارض و چگونگی ترمیم شدن آن عضو را بررسی کنند اتفاق نمی افتد.
وی در ادامه تاکید کرد: تشریح یک موجود زنده جهت آموزش محل قرار گرفتن اعضای داخلی آن کار اخلاقی‌ای نبوده و نخواهد بود. اکنون به‌جای تشریح موجودات زنده می‌توان از «مولاژ» که در بسیاری از مراکز پزشکی موجود است، استفاده کرد. همچنین امروزه مسیر تحقیق روی قورباغه‌ها تغییر کرده و موارد بسیاری از تحقیقات پیشرفته سلولی، مولکولی در حال انجام است. اکنون در خصوص مسائل پیچیده‌تر و کاربردی‌تری پژوهش می شود. برای نمونه از ترشحات غدد پوستی قورباغه‌ها با استفاده از تکنیکهای پیشرفته بایوشیمی برای سنتز و تولید قارچ کش‌های با پایه طبیعی استفاده می شود تا نسبت به قارچ کش‌های شیمیایی تاثیرات منفی کمتری بر طبیعت داشته باشند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: گرچه در این شرایط بازهم ممکن است تعدادی از افراد جمعیت قورباغه‌ها از بین بروند اما این نوع تحقیقات می‌تواند در روند پیشرفت علم و کمک به انسان‌ها تاثیر مثبتی داشته باشد. اکنون ده ها پایان نامه و طرح علمی-پژوهشی در رشته‌های زیست‌شناسی و میکروبیولوژی در دانشگاه‌های کشور اجرا شده و روی خصوصیات مفید قورباغه‌ها و اثرات مثبت آنها در ساخت مواد مختلف مطالعه شده است.
این پژوهشگر محیط زیست در این باره توضیح داد: قورباغه‌ها به دلیل زندگی در محیط‌های مرطوب مستعد تهاجم باکتری ها و قارچ‌هایی هستند که می‌توانند موجودات را در طبیعت از بین ببرند اما خصوصیات ضدباکتریایی و قارچی پوست قورباغه‌ها با این عوامل مقابله می کند. اکنون همین ویژگی در طب به کمک بشر آمده است تا برای ساختن داروهای مربوط به ترمیم پوست و خاصیت ضد باکتریایی و ضد میکروبی از آن استفاده شود.
بیماری قورباغه‌ها
رییس هیئت مدیره موسسه خزنده‌شناسان پارس درباره بیماری‌های مربوط به قورباغه‌ها و وزغ‌ها گفت: طبق بررسی‌های انجام شده درباره دوزیستان کشور که اغلب قورباغه‌ها و وزغ‌ها هستند، از دهه ۱۹۹۰ میلادی تا امروز، ۳۱ نوع بیماری شامل قارچ‌ها و کرم‌های انگلی گزارش و ثبت شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه برخی از بیماری‌های مربوط به دوزیستان به‌صورت عمومی و طبیعی وجود دارند، اظهار کرد: طیفی از این بیماری‌های فراگیر بر اثر ورود فاضلاب‌های انسانی به رودخانه‌ها و منابع آبی به وجود می‌آید و متاسفانه در بیشتر مناطق کشور چه در سطح شهرهای بزرگ و چه روستاهای کوچک هیچ نظارتی بر ورود فاضلاب‌ها به منابع آبی نمی‌شود و در کمتر شهری فاضلاب را تصفیه و خروجی آن را فیلتر سپس وارد طبیعت می‌کنند تا از ورود آلودگی به آب و ایجاد بیماری جلوگیری شود.
صفائی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا گونه جدیدی از قورباغه کشف شده است، تاکید کرد: هرروز گونه‌ای جدید از دوزیستان کشف می‌شود و هفته‌ای نیست که قورباغه جدیدی در دنیا کشف و بر تعداد آنها اضافه نشود.
وی در ادامه گفت: طبق آخرین آمار جهانی منتهی به ۲۳ آوریل ( ۴ اردیبهشت ماه ۹۹)، تعداد ۸۱۵۲ گونه دوزیست در دنیا کشف و ثبت شده است که از این میان ۷۱۹۸ گونه آن مربوط به قورباغه‌ها و وزغ‌ها هستند بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که قورباغه‌ها و وزغ‌ها گروه بسیار بزرگی را نسبت به سایر گروه‌های دوزیست مانند «سمندرها» و «سیسیلین‌ها» تشکیل می‌دهند و بیش از ۹۰ درصد از کل تنوع گونه‌ای دوزیستان مربوط به قورباغه‌ها و وزغ‌ها است.
این پژوهشگر محیط زیست با اشاره به اینکه دوزیستان حدود ۳۶۰ میلیون سال است که وارد خشکی شده‌اند و تمدن انسان با ۶۰۰۰ سال سابقه در مقابل آن زمان بسیار اندکی محسوب می‌شود، اظهار کرد: گونه‌هایی از دوزیستان به تازگی در حال کشف شدن هستند اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که به‌دلیل سرعت تخریب طبیعت توسط انسان، بر میزان حساسیت دوزیستان به عنوان گروه‌های اولیه مهره‌داران نسبت به این تخریب‌ها افزوده شده و ممکن است قبل از اینکه گونه‌ای کشف و شناسایی شود منقرض و زیستگاه آن نابود شود.
وی افزود: جنگل‌های آمازون دارای بالاترین تنوع گونه‌ای دوزیستان است اما بر اثر آتش سوزی سال گذشته بخش عظیمی از گونه‌ها از جمله دوزیستان از بین رفتند و اکنون بسیاری از گونه‌های آن منطقه پراکنش لکه‌ای دارند و بندرت دیده می‌شوند نیز در خطر انقراض قرار دارند. با این حال انسان همچنان از تولید گازهای گلخانه‌ای که منجربه گرم شدن کره زمین و افزایش احتمال وقوع آتش‌سوزی های بزرگ در جنگل‌های جهان و وارد شدن صدمات دیگری همچون از بین رفتن یکروزه مرجانها در دریا می شود ، دست بر نمی‌دارد.
قورباغه و وزغ چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
نویسنده کتاب دوزیستان ایران به چند تفاوت میان وزغ‌ها و قورباغه‌ها اشاره کرد و گفت: قورباغه‌ها دارای پاهای کشیده برای جهیدن هستند درحالی که وزغ‌ها به دلیل راه رفتن در مسافت‌های طولانی پاهای فربه و کوتاهی دارند. قورباغه‌ها بیشتر در محیط‌های آبی دیده می‌شوند در صورتی که وزغ‌ها معمولاً فقط برای زادآوری نزدیک آب می‌شوند و در سایر مواقع خارج از آب زندگی می‌کنند.
وی در پایان گفت: به‌لحاظ ظاهری بین انگشتان پای قورباغه اغلب پرده‌های گسترش یافته‌ای جهت شنا کردن وجود دارد در حالی که این پرده‌ها در وزغ‌ها معمولاً بسیار کوتاه هستند و پینه‌هایی در کف پای‌شان دارند و به عنوان پد (عایق) عمل می‌کند و حتی وزغ‌های «بیل پا» برای حفر کردن زمین دارای یک زائده غضروفی در پاشنه هستند. همچنین صورت قورباغه‌ها معمولاً کشیده تر و پوست آنها صاف‌تر است اما وزغ‌ها دارای پوستی ضمخت‌تر هستند که برآمدگی‌هایی و غدد پوستی مشهودتری نسبت به قورباغه‌ها دارند. وزغ‌ها به دلیل زندگی در محیط‌های خشک به وسیله ترشحات این غدد، پوست روز را مرطوب نگه می‌دارند.
انتهای پیام
