دانشگاه‌های علوم پزشکی به وزارت علوم برگردد
/پژوهش، میان آنچه که باید باشد و نیست/
دکتر فاضل: تحقیقات پزشکی در راستای نیاز جامعه نیست/دانشگاه‌های علوم پزشکی به وزارت علوم برگردد
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
دکتر ایرج فاضل، استاد پیشکسوت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نکاتی جهت ارتقای اثربخشی پژوهش‌ها و تحقیقات حوزه سلامت، با بیان اینکه متاسفانه برنامه مدونی برای هدایت پژوهش‌های پزشکی در کشور وجود ندارد؛ بر اولویت‌بندی طرح‌های پژوهشی بر اساس نیاز، دغدغه‌ها و مسایل کشور و همچنین توزیع بودجه‌های پژوهشی بر این مبنا تاکید کرد.
به گزارش ایسنا، دکتر ایرج فاضل، رییس جامعه جراحان ایران که در طول دوره فعالیت خود در سمت‌هایی همچون وزیر بهداری، وزیر فرهنگ و آموزش عالی، ریاست فرهنگستان علوم پزشکی، ریاست سازمان نظام پزشکی و چندین پست کلیدی دیگر در حیطه سلامت و پزشکی به ارایه خدمت پرداخته؛ با اشاره به نکاتی در خصوص بایدها و نبایدهای پژوهش در حوزه سلامت و با تاکید بر اینکه پژوهش یک مقوله مهم و راهی به سوی آینده روشن در کشورهاست، اظهار کرد: در حالیکه جهت دادن اصولی به پژوهش یک اقدام بسیار مهم و ضروری است، متاسفانه ساختارها در کشور ما به گونه‌ای است که پژوهش هدفمند و با نتایج اثربخش انجام نمی‌شود؛ در حالیکه اگر پژوهش هدفدار بوده و به عبارتی منظور از انجام آن مشخص باشد، حاصل و اثرت مفیدی برای کشور خواهد داشت.
این استاد پیشکسوت دانشگاه به بهانه هفته پژوهش در گفت‌وگو با ایسنا، خاطر نشان کرد: پژوهش‌های عمیقی که در کشورهای پیشرفته انجام می‌شود علاوه بر پیشرفت علمی و ممتاز شدن در دنیا، منافع اقتصادی بسیاری به ارمغان می‌آورد؛ به عنوان نمونه پژوهش به کشف و شناسایی روش‌های جدید درمانی، اختراع دستگاه و یا ابزار مورد نیاز در حوزه‌های مختلف منجر شده و همین پژوهش‌ها پایه پژوهش‌های بعدی خواهند شد.
فاضل یکی از مشکلات اساسی پژوهش در کشور را خلاصه شدن امر تحقیق و پژوهش در تولید مقاله دانست و عنوان کرد: مقاله در صورتی با ارزش است که حاصل علمی، اقتصادی و پیشرفت برای کشور داشته باشد؛ مقاله بی‌حاصل مانند گردویی است که ظاهر خوش ترکیبی دارد ولی پس از باز کردن، مغز و حاصل خوبی در دل آن مشاهده نمی‌شود.
وی با انتقاد از محدود کردن پژوهش به تولید مقاله، با بیان اینکه خود مقاله چیز بدی نیست، اظهار کرد: مقاله بی‌حاصل مورد نقد است، درواقع پژوهش باید به یک نکته نامعلوم پاسخ داده، فرضیه‌ای را تایید و یا رد کند و یا ابزار و وسیله مورد نیازی را عرضه کند، به عبارتی منجر به پیشرفت ملموس علمی شود. پژوهش‌ها و مقالات دانشگاهیان و محققان کشور باید هدفدار بوده و در پایان پژوهش نقطه مبهم و نامعلومی مکشوف شود و در پی آن یک گام اقتصادی، علمی و حیثیتی به جلو برداشته شود.
هدف از انجام پژوهش باید مشخص باشد
این پزشک فوق تخصص جراحی عروق با تاکید بر اینکه هدف از انجام پژوهش باید مشخص بوده و این اهداف و نیازها به پژوهشگران عرضه شود، ضمن انتقاد از نحوه توزیع بودجه‌ریزی و اولویت‌بندی پژوهشی در کشور، تصریح کرد: شیوه فعلیِ توزیع بودجه‌های پژوهشی و حمایت مادی از پژوهش‌های بدون حاصل و بی‌هدف نه تنها صحیح نبوده و نفعی برای کشور ندارد، بلکه باید جهت ترغیب محققان و پژوهشگران به انجام پژوهش‌های هدفمند گرنت و بودجه خاص پژوهشی در نظر گرفته شود.
فاضل با تاکید بر اینکه پژوهشگران باید وقت خود را صرف تحقیقاتی کنند که نتایج آن به طور ملموس برای رفع نیاز کشور باشد، اظهار کرد: جهت تحقق این هدف باید مسایل و دغدغه‌های مختلف کشور برای تعیین اولویت‌های پژوهشی در نظر گرفته شود و پژوهش نیز برای حل این معضلات روشن و مشخص و در راستای نوآوری و کشف روش‌های نوین در حوزه سلامت انجام شود. به عبارت دیگر پژوهش‌های حوزه سلامت باید مسئله محور و در راستای حل مشکلات کشور بوده و در اصل اولویت‌های جامعه در قالب پژوهش دسته بندی و در قالب پژوهش اجرا شود.
رییس اسبق سازمان نظام پزشکی کشور در ادامه به مباحث اخیر مطرح شده در حوزه طب سنتی اشاره کرد و گفت: به عنوان نمونه طب سنتی یکی از مسائل مطرح روز است که می‌توان پروژه‌های تحقیقاتی بی‌شماری در این حیطه طراحی و در جهت حل مسایل دارویی و کمک درمانی اجرا کرد، البته لازم است این طرح‌ها و ادعاها ابتدا از طریق انجام آزمایش و مطالعات بالینی ثابت شود؛ از طرفی می‌توان طرح‌های پژوهشی کشور را در جهت رفع نیاز کشور به ابزار و دستگاه‌های پزشکی معطوف کرد، این درحالیست که هنوز بسیاری از ابزار پیش پا افتاده جراحی از کشورهای دیگر وارد وارد می‌شود.
رییس جامعه جراحان ایران با تاکید بر ضرورت برنامه‌ریزی اساسی برای هدایت و سوق دادن برنامه‌های پژوهشی به سمت نتایج مؤثر و ایجاد دستاوردهای مورد نیاز کشور، تصریح کرد: لازم است برای پژوهش‌ها اولویت‌بندی در نظر گرفته شده و بر مبنای آن از پژوهش و پژوهشگر حمایت شود، نه اینکه هر کس به سلیقه خود و بدون توجه به نیاز جامعه عمل کند، همچنین بودجه‌های تحقیقاتی صرف مسائلی شود که حاصل آن به نفع مملکت باشد.
این استاد پیشکسوت دانشگاه در این باره توضیح داد: به عنوان نمونه باید 10 مساله و اولویت مهم از سوی سیاستگذاران مطرح شده و اعلام شود که پژوهشگر در این حوزه‌ها طرح ارایه کرده و از این طریق گرنت و حمایت جذب کند؛ این در حالیست که هم اکنون این اولویت بندی‌ها وجود ندارد و پژوهشگر تنها در حیطه مورد علاقه خود کار می‌کند که در نهایت به تولید مقاله‌ای بدون حاصل منجر می‌شود.
موانع عدم استفاده از نتایج پژوهش ها
دکتر فاضل در رابطه با علل عدم استفاده از نتایج پژوهش در سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های مسوولان، اظهار کرد: یکی از علل اصلی این مساله عدم ارتباط موثر بین نیاز مسوولان و جامعه با حوزه تحقیقات و پژوهش در کشور است؛ به عنوان نمونه در همین موضوع روز یعنی بحران کرونا، تحقیقات و مقالات و پژوهش‌ها در راستای نیاز تصمیم‌گیران و اولویت فعلی جامعه انجام نمی‌شود و این دو با هم رابطه قبلی ندارند. بنابراین مجددا احساس می‌شود که اولویت بندی پژوهش هنوز در کشور ما دچار نقصان بوده و باید در این مسیر گام‌های جدی‌تری برداشته شود.
برقراری موازنه بین هزینه و نتایج طرح‌های تحقیقاتی
رییس سابق فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه با اشاره به چگونگی بودجه‌های پژوهشی در کشور و تاکید بر اینکه در تحقیقات باید موازنه سودمندی بین هزینه و نتایج طرح برقرار باشد، اظهار کرد: سرمایه گذاری در پژوهش اگر هدایت شده و هدف از انجام پژوهش از قبل مشخص باشد، اثربخشی و سود بیشتری حاصل می‌شود.
وی ادامه داد: صرف هزینه و در اصل سرمایه‌گذاری برای اجرای پژوهش هدفمند به بازگشت سرمایه و کسب درآمد از نتایج تحقیقات منجر می شود، به عبارت دیگر خود پژوهش درآمدزاست، البته اگر به درستی تعریف شده و هدفمند باشد. بنابراین شاید یکی از دلایلی که بودجه پژوهشی کشور روز به روز به جای افزایش، کمتر می‌شود این است که نتایج سودمندی از آن حاصل نشده و لذا ترجیح داده می‌شود که بودجه‌ها در کارهای دیگر صرف شود.
رییس جامعه جراحان ایران با تاکید بر اینکه متاسفانه برنامه مدونی برای هدایت پژوهش‌های پزشکی وجود ندارد، گفت: هر طرحی را نباید به اسم پژوهش بپذیریم؛ بلکه در زمان تقسیم و توزیع بودجه، باید موضوعات پژوهش از قبل ارزیابی شده و در نهایت پروژه‌هایی تصویب و حمایت شود که نتایج سودمندی برای کشور به همراه داشته باشند.
این پژوهشگر با بیان اینکه فلسفه پژوهش یافتن نادانسته‌ای است که سودمند بوده و در نهایت می‌تواند به ایجاد درآمد منجر شود، اظهار کرد: به عبارتی سودآور بودن پژوهش می‌تواند به افزایش بودجه پژوهشی در سال‌های بعد کمک کند، زیرا با اثربخشی و رفع معضلات و نیازها و ارایه پاسخ به سؤالات و دغدغه های موجود، باعث افزایش درآمد می‌شود؛ بنابراین پژوهش به خاطر صرف خود پژوهش نیست بلکه به خاطر نتایج سودمند حاصل از آن است.
دکتر فاضل با پیشنهاد فرایند صحیح اجرای پژوهش در کشور، عنوان کرد: وزارت بهداشت یا هر وزارتخانه متولی دیگری در زمینه پژوهش باید موضوعات پژوهشی، سؤالات و نتایج مورد نیاز آن را مشخص کند، سپس پژوهشگران علاقمند و متخصص در آن حیطه شروع به کار کرده و در صورت کسب نتیجه بودجه مشخص آن را دریافت کنند.
رییس جامعه جراحان ایران در بخشی دیگر از این گفت‌وگو؛ تقویت رابطه صنعت و دانشگاه را در اثربخشی و سودمندی تحقیقات دانشگاهی موثر دانست و ادامه داد: همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی و صنعتی کشور دچار مشکلاتی است که باید از نقطه نظر علمی حل شود؛ از طرفی جای علم و عالم نیز در دانشگاه است، بنابراین باید از نیروهای زبده و توانمند دانشگاهی برای کار بر روی مسایل و نیازهای کشور استفاده شود که این مهم تنها از معبر تقویت پیوند میان صنعت و دانشگاه شدنی است.
عدم ارتباط بین سازمانی مانع ارایه پژوهش‌های اثربخش
وی با شاره به موانع ایجاد این ارتباط منسجم بین عرصه عمل با دانشگاه، بیان کرد: متاسفانه هماهنگی و سیستم ارتباطی در کشور بسیار ضعیف است، به گونه‌ای که حتی ارتباط در وزارتخانه‌های مختلف اما مرتبط مانند آموزش و پرورش و آموزش عالی بسیار ضعیف و فقیر است؛ این در حالیست که عملکرد این دو وزارتخانه به شدت بر روی هم اثرگذار است اما ارتباطات بسیار کمی بین این دو وجود دارد.
وی ضمن تاکید مجدد بر ضرورت برقراری ارتباط منسجم بین وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و آموزش عالی؛ به بیان تجربه‌ای در این رابطه پرداخت و گفت: قابل باور نیست که یک وزارتخانه مسئولیت آموزش و پرورش کودکان تا 18 سالگی را برعهده دارد و پس از آن آموزش این افراد به وزارتخانه دیگری یعنی آموزش عالی واگذار می‌شود ولی این دو وزارتخانه ارتباط و هماهنگی منسجمی باهم ندارند؛ به یاد دارم زمانیکه مسئولیت وزارت آموزش عالی کشور را برعهده داشتم تا آن زمان این دو وزارتخانه یعنی آموزش عالی و آموزش و پرورش حتی یک جلسه هم باهم نداشتند و هر کدام کار خود را انجام می‌داد؛ حدودا سال 64 بود که بنده در آن سال‌ها جلسات شورای معاونین بین این دو وزارتخانه را برگزار کردم که نتایج بسیار خوبی بدنبال داشت ولی متاسفانه پس از پایان دوره مسئولیت من این نشست‌ها به فراموشی سپرده شد.
فاضل در ادامه در رابطه با اثرگذاری جدایی آموزش پزشکی از وزارت علوم در گسستگی و عدم ارتباط بین رشته‌های پزشکی و صنعتی و همچنین جدایی علم از صنعت، توضیح داد: زمانی که طرح تفکیک آموزش پزشکی از وزارت علوم یا همان وزارت فرهنگ آن زمان رخ داد، بنده وزیر فرهنگ بودم و کشور شدیدا به تربیت نیروی انسانی پزشک نیازمند بود، لذا پیشنهاد شد که وزارت بهداری تعدادی از بیمارستان‌های خود را برای تربیت دانشجوی پزشکی در اختیار آموزش عالی قرار دهد ولی متاسفانه این پیشنهاد رد شد و به جای آن کلا طرح انتقال دانشگاه‌های علوم پزشکی به وزارت بهداری آن زمان تصویب شد.
تداوم طرح تفکیک دانشگاه‌های علوم پزشکی از وزارت علوم به سود کشور نیست
وی ادامه داد: شاید این طرح آن زمان پاسخگو بود و توانست کمبود پزشک در کشور را تا حدود زیادی جبران کند ولی قطعا تداوم این طرح صحیح و سودب خش نیست. در حال حاضر وزارت بهداشت یا همان بهداری سابق آنقدر درگیر مسئولیت تامین سلامت و درمان جامعه است که متاسفانه آموزش در اولویت‌های بعدی و فرعی قرار گرفته است که این مساله به آموزش پزشکی ضربه بزرگی وارد می‌کند.
این پزشک و جراح عروق که پیش از این مسئولیت وزارت بهداشت را نیز بر عهده داشته است؛ با انتقاد از اینکه ارتباطات بین رشته‌ای در کشور ما به کلی از بین رفته است، عنوان کرد: در گذشته و پیش از تفکیک آموزش پزشکی از وزارت علوم، ارتباطات خوب و منسجمی بین دانشکده‌های پزشکی با دانشکده‌های حقوق و فنی برقرار بود ولی امروز این ارتباط فعال به کلی از بین رفته است.
دکتر فاضل در رابطه با پیشنهاد ادغام آموزش پزشکی با وزارت علوم نیز توضیح داد: از آنجا که امروز نیاز اولیه یعنی ضرورت تامین نیروی انسانی با تربیت پزشک متخصص به میزان موردنیاز کشور تامین شده، شاید برگشتن به همان سیستم قبلی یعنی ایجاد دانشگاه‌های جامع و ادغام آموزش عالی پزشکی و غیر پزشکی به سود کشور باشد و به عبارتی ادامه روند فعلی دیگر دلیلی ندارد.
این استاد پیشکسوت دانشگاه با اشاره به اثرگذاری تداوم روند فعلی در افت کیفیت آموزش پزشکی، خاطرنشان کرد: البته این مسئله پیچیده‌تر از این حرف‌هاست؛ چراکه در حال حاضر نقایص موجود در سیستم آموزش پزشکی در باقی رشته‌ها نیز وجود دارد و به عبارت دیگر مشکلات عامی فارغ از این نوع ارتباطات دیده می‌شود. با این حال به نظر می‌رسد که آموزش عالی یکپارچه می‌تواند به تقویت هماهنگی و ارتباط نزدیکتر بین رشته‌ها کمک کند.
وی در بخش پایانی صحبت های خود خطاب به دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی؛ با بیان اینکه باور قلبی من این است که ما بهترین و مستعدترین جوانان را در این کشور داریم، خاطرنشان کرد: توصیه من به جوانان جویای علم این است که حتی اگر برای تحصیل از کشور خارج می‌شوند اما برای کار و ارایه خدمت به کشور خود بازگردند؛ چرا که انسان عزتی که در مملکت خودش دارد در هیچ کجای جهان پیدا نمی‌کند و افتخار خدمت به هموطنان را نمی‌توان با هیچ چیز دیگری عوض کرد.
دکتر فاضل با تاکید بر اینکه پزشکی یکی از شریف‌ترین مشاغل دنیاست، گفت: قضاوت هم شغل بسیار شریف و محترم و قدرتمندی است اما یک قاضی بالاخره در جایی باید حکم اعدام یک نفر را امضا کند؛ این در حالیست که در پزشکی حکم زندگی را امضا می‌کنیم و این افتخار بزرگی است؛ هدف غایی در شغل پزشکی نجات دادن جان انسان‌ها و حفظ سلامت مهم استو لذا توصیه من این است که جوانان برای کسب درآمد و ثروتمند شدن پزشکی را انتخاب نکنند؛ چراکه رشته‌های دیگر و راه‌های بی‌شمار دیگری برای ثروتمند شدن وجود دارد.
وی با بیان اینکه برای پزشک شدن باید دریا دل بود، گفت: اخلاق پایه اصول پزشکی است؛ چراکه پزشک با جان و اسرار مردم سروکاردارد؛ فعالیت در حرفه پزشکی گذشت می‌خواهد، وهرگز نباید برای ثروت اندوزی رشته پزشکی را انتخاب کرد بلکه برای کسب موفقیت در حرفه پزشکی باید دریا دل بود و با گذشت و سعه صدر و مهربانی و صمیمیت با مردم برخورد کرد و صلاح و بهبود بیمار را در صدر همه موضوعات قرار داد.
گفتگو و تنظیم: گلاره کاویان
انتهای پیام
