سرطان مری
سرطان مری عبارت است از هجوم سلولهای سرطانی به ناحیه مری که باعث تنگ شدن محل عبور غذا از مری به معده میشود. این امر باعث اشکال در بلع غذا و اختلال حرکتی عضله صاف مری و در نهایت باعث اختلال در هضم غذا میشود.
در ایالات متحده آمریکا 80 تا 90 درصد موارد سرطان قابل انتساب به مصرف زیاد الکل و سابقه طولانی مدت استعمال سیگار است. وقوع سرطان مری را به خوردن سایر مواد کارسینوژن مثل نیتریتها ، مخدرهای دود شده ، سموم قارچی در سبزیجات ترش شده و نیز آسیب مخاطی ناشی از حبوبات فیزیکی طویل المدت نظیر چای داغ ، تنگیهای ناشی از تشعشع و آشالازی (اختلال حرکتی عضله مری) هم نسبت دادهاند.
علایم کلی در قسمت عمده بیماران دیسفاژی پیشرونده (اشکال در بلع) به صورت کاهش وزن در مدت کوتاه میباشد. دیسفاژی ابتدا مربوط به مواد غذایی جامد است و به تدریج پیشرفت نموده مشمول غذاهای نیمه جامد و حتی مایع نیز میگردد. احساس توده و برجستگی در گلو و بلع دردناک ، درد انتشار یابنده به سینه یا پشت ، رگورژیتاسیون (بالا آمدن غذای هضم شده بدون زور و فشار) غذای هضم نشده همراه با تنفس بدبو و به دنبال آن سکسکه که ممکن است با استفراغ و پنومونی آسپیراتیو (التهاب لایههای ریه) همراه باشد، از دیگر علائم این بیماری است.
تشخیص
تشخیص در 95 درصد موارد بوسیله ازوفاگوستروئودنوسکوپی همراه با بیوپسی (نمونه برداری از بافت زنده) داده میشود.
سایر روشهای تشخیصی شامل برونکوسکوپی ، مدیاستینوسکوپی ، اسکن توموگرافی کامپیوتری قفسه صدری و شکم میباشد که در صورت وسعت گسترش تومور به مدیاستن و عقدههای لنفاوی پاراآئوتیک انجام میشود.
درمان
پیش آگاهی بیماران مبتلا به کارسینوم مری وخیم است. به همین جهت بسیاری از پزشکان معالجه خود را منحصر به کنترل بیماری مینمایند. جراحی تمام تومور (ازوفاکتومی) تنها در 40 درصد موارد مسیر بوده و سلولهای تومورال باقیمانده کرارا در حاشیه ناحیه بریده شده ، وجود دارند. نتایج شیمی درمانی با مخلوطی از داروها مشتمل بر سیس پلاتین در 30 تا 60 درصد بیماران درمان شده ، موفقیت آمیز میباشد. اقدامات درمانی مشتمل بر شیمی چند دارویی ، رادیوتراپی به عنوان راه درمانی اولیه است که به تنهایی یا به دنبال اقدام به رزکسیون جراحی نیز صورت میپذیرد.
برای بیماران لاعلاج که تومورهای مری با جراحی قابل رزکسیون نیست، معالجه دیسفاژی ، سو تغذیه و فیستول به مری عملکرد عمدهای محسوب میشود. روش تسکین این عوارض وابسته به سرطان دیلاتاسیون مکرر توسط آندوسکوپ ، انجام جراحی به منظور گاستروستومی یا ژوژنوستومی به منظور رساندن مایعات و غذا به مریض و وارد کردن یک پروتز پلی ونیل برای از میان بردن مواد غذایی از کنار تومور میباشد. به نظر میرسد سوزاندن آندوسکوپ تومورهای مسدود کننده توسط لیزر امید بخش ترین این روشها است.
سرطان مری کارشناس برنامه : خانم داکترحلیمه محمدی متخصص جراحی عمومی
درواقع مری یک پایپ ارتباطی بین حلق و معده است که سرطان مری باعث درگیری این قسمت ها می شود - سرطان ها یک طبیعت بدخیم دارند . سرطان مری یکی از سرطان هایی است که بسیار بستگی به عوامل محیطی و ژنتیکی و عادات غذایی افراد جامعه دارد.
مثلا در نژادهای مختلف بسیار متغییر است - در نژاد های قزاق و ترکمن بسیار بیشتر از نژاد های دیگر دیده می شود . رژیم های غذایی بسیار روی آن تاثیر گذار است و همین طور عادات غذایی - مثلا استفاده از سبزیجات و گوشت های خاص، استفاده فراوان از ترشی ها و استفاده از خوردنی های داغ خصوصا چای داغ که در بعضی جوامع رواج دارد . در این موارد سرطان مری به وفور دیده می شود و عواملی که از عادات غذایی نام برده شد تاثیر فراوانی روی ایجاد سرطان مری دارد .
البته عوامل دیگری هستند مثل سوختگی مری که در اثر مواد قلوی بوجود آمده باشد مثل مواد شوینده که اشتباهاً فرد خورده باشد . بعضی از بیماری ها مثل بیماری آشولازی و بیماری زگیل (دانه) مسیر گوارشی نیز درایجاد این سرطان نقش دارند . بعضی از بیماری های ارثی نیز در ایجاد آن تاثیرگذار هستند .
از عوامل محیطی بسیار شناخته شده که نقش فراوانی در ایجاد این سرطان دارد سگرت و الکل است که متاسفانه سگرت و الکل در بسیاری از سرطان ها بسیار تاثیرگذار هستند - سگرت تقریبا شناخته شده ترین عاملی است که در ایجاد سرطان نقش دارد و درواقع قابل پیشگیری ترین نیز محسوب می شود . یک عامل دیگر که امروزه نیز به وفور دیده می شود بیماری رفلکس یا پس دادن اسید معده است که به مرور زمان فیصدی بیشتری از سرطان مری در زمینه رفلکس یا بیماری پس دادن اسید معده به مری دیده می شود .
سرطان مری سرطانی است که متاسفانه بسیار دیر خودش را نشان می دهد . دلیلش این است که مری بافتی دارد که بسیار قابل ارتجاع است و تا زمانی که 60 فیصد محیط آن گرفتار نشود معمولا این سرطان بروز پیدا نمی کند و علائم آن نشان داده نمی شود.
معمولا در مواقعی که قسمت تحتانی مری یعنی نزدیک معده گرفتار شود و علائمی مثل سرطان معده بروز کند معمولا بیماران زودتر متوجه می شوند و در واقع با علائمی مثل کاهش وزن، بی اشتهایی سیری زودرس مواجه می شوند و مراجعه زودتری دارند.
ولی اگرمشکل در سایر قسمت های مری باشد معمولا زمانی که افراد مراجعه می کنند مورد تقریبا غیر قابل تداوی هستند .
توصیه اکید ما روی ترک عادات نادرست غذایی است یعنی عادات غذایی را درست بکنند و سگرت و الکل را ترک بکنند که بیشتر تاثیرگذاراست . درواقع برنامه ای در دنیا وجود ندارد که افراد بصورت روتین مراجعه کنند و از لحاظ سرطان مری بررسی شود ما چنین
برنامه ای نداریم و از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه نیست ولی اگر این موارد را رعایت بکنند و با پیدا شدن کوچکترین علامتی به داکتر مراجعه کنند معمولا ممکن است که تا حد زیادی قابل تداوی باشند.
سوال : آیا سن و جنس هم در بیماری سرطان مری تاثیری دارد یا خیر ؟
جواب : در سرطان مری جنس هیچ تاثیری ندارد یعنی اینکه بگوییم مثلاً زنان بیشتر مبتلا می شوند نسبت به مردان ، چنین چیزی وجود ندارد ، البته افرادی که گرفتار می شوند بیشتر کسانی هستند که در دهه 6 ، 7 عمرشان قرار دارند.
البته امروزه متاسفانه سرطان مری در بین افرادی که جوانتر هم هستند دیده می شود. سرطان مری بیشتر کسانی را مبتلا می کند که زمینه رفلکس وجود دارد بنابراین کسانی که رفلکس دارند مثلا کسانی که ترش می کنند و سوزش سردل دارند باید این موضوع را جدی بگیرند و در صدد تداوی آن برآیند . البته سرطان مری ممکن است در جوانان هم دیده شود اگر ما می گوییم مثلا در دهه 6 و 7 منظوراین است که بیشتر کسانی که مبتلا به سرطان هستند در این سنین هستند ولی ممکن است فردی جوان باشد یا فردی نوجوان باشد ولی به این بیماری مبتلا شود.
کسانی که در مناطق خاصی زندگی می کنند مثلاً همان نژاد های قزاق و ترکمن که بیان شد بیشتر سرطان مری در آن ها دیده می شود یا کسانی که بیماری های ارثی خاص دارند یا کسانی که باید بیماری های ویروسی زگیل مسیر گوارشی را که مثلا مادرزادی به آن مبتلا شده باشند، در آن افراد معمولا ممکن است در سنین خیلی پایین تر دیده شود. ولی سگرت و الکل معمولا افراد را در همان دهه های 6 و 7 گرفتار می کند.
بیمارمتاسفانه خیلی دیر علامت دار می شود و اکثر بیمارانی که مراجعه می کنند در مراحلی هستند که ما نمی توانیم کاری انجام دهیم که با روش های درمانی طول عمر فرد افزایش پیدا کند . می توانیم به بیمار کمک کنیم در مدتی که زنده است درواقع بهتر زندگی بکند .
همانطور که بیان شد شایع ترین علامتی که این بیماران با آن مراجعه می کنند احساس ناراحتی هنگام بلع است . این احساس ناراحتی می تواند به این صورت باشد که فرد زمانی که غذای جامد یا سخت مصرف می کند احساس کند که مرتبا نیاز دارد که آب بخورد که معمولا اگر بیمار در این مرحله مراجعه کند قابل تداوی است .
مراحل پیشرفته تر زمانی است که بیمار غذای سخت و جامد نمی تواند مصرف کند ولی مواد غذایی مثل ژله و سوپ را براحتی می خورد . بعضی از بیماران ممکن است حتی این مواد را نتوانند مصرف کنند و از آب و چای و مایعات استفاده کنند و حتی در مراحل پیشرفته بیمار آب را هم نمی تواند بخورد و فقط از آب دهان خود می تواند استفاده کند و در مراحل آخر بیمار حتی از خوردن آب دهان خود نیز عاجز می باشد .
اگر بیماران در همان مرحله اول وقتی که بیمار غذای جامد را مصرف می کند و در کنار آن احساس نیاز فراوان به آب خوردن دارد مراجعه کند احتمال اینکه قابل تداوی باشد بیشتر است ولی متاسفانه بسیاری از بیماران ما هنگامی که مشکل پیدا می کنند به جای اینکه به داکتر مراجعه کنند رژیم غذایی خود را تغییر می دهند و بیشتر ازغذاهای نرم استفاده می کنند. به این ترتیب مشکل برطرف می شود و برای چندین ماه فرد فکر می کند که مشکل برطرف شده است و متاسفانه در ماه هایی که بیماری پیشرفته تر شده مراجعه می کند.
اگر فرد هر گونه مشکل در بلعیدن غذا و نیز احساس ناراحتی در زمان بلعیدن احساس کرد باید به داکتر مراجعه کند . کسانی که سوزش و درد سردل دارند باید مراجعه کنند و در موارد خیلی نادر مثلا هنگامی که سرطان مری ممکن است مری را سوراخ کند و نای را نیز سوراخ کند و سرطان به مسیر راه هوایی نیز گسترش پیدا کند باعث عفونت های ریوی می شود.
گاهی در مراحل پیشرفته ممکن است تارهای صوتی گرفتار شوند و فرد احساس خش صدا کنند- البته موارد بسیار نادری داریم که این سرطان دیواره شریان اصلی را می خورد و فرد به علت خونریزی فوت می کند و این موارد معمولا در کالبد شکافی تشخیص داده می شوند .
تداوی بستگی به وضعیت طبی بیمار و وضعیت بالینی بیمار دارد - مثلا بیمار اگر از لحاظ طبی و بالینی وضعیت خوبی داشته باشد، مثلا اگر سن کمتر از 75 سال داشته باشد و وضعیت قلب و ریه بیمار اجازه دهد و در آندوسکپی که انجام می شود و درعکس هایی که از بیمار گرفته می شود - تشخیص متاستاز(پیشرفت سرطان) در جاهای دیگر داده نشود و یا دیده شود که تومور و سرطان زیاد گسترده نیست، در این مراحل ما می توانیم برای بیمار برنامه ریزی کنیم که به طرف بهبود و طول عمر پیش برود .
یک شیوه تداوی داریم که به وسیله درمان این بیماری طول عمر بیمار افزایش پیدا می کند و ازآن بیماری رهایی پیدا می کند.
تداوی دیگری داریم که در جهت کیفیت زندگی بیماراست. مثلا طول عمر بیمار افزایش پیدا نمی کند ولی در همین مدت کوتاهی که زندگی می کند درد کمتری می کشد و یا می تواند غذا بخورد .
متاسفانه اکثر بیماران سرطان مری وقتی که مراجعه می کنند در مراحل بسیار پیشرفته هستند و در اکثر موارد عمل جراحی باعث افزایش طول عمر بیماران نمی شود.
سرطان مری
سرطان مری يکي از کشنده ترين سرطانها محسوب مي شود . فقدان علائم زودرس اوليه و نيز وجود جريان لنفاوي دوطرفه و قوي مري سبب مي شود در زمان تشخيص ، بيماري در مراحل پيشرفته باشد .
در گذشته سرطان سلولهاي سنگفرش مري ( SCC ) ۹۵٪ تمامي سرطانهاي مري را تشکيل مي داده اما از سال ۱۹۸۰ به بعد ميزان بروز آدنوکارسنيوم مري به سرعت افزايش يافته است و ۵۰٪ موارد جديد سرطان مري را تشکيل مي دهد . علائم و درمان اين دو نوع مشابه مي باشد .
سرطان مري به دو شکل عمده زير ديده مي شود :
۱ ) سرطان سلول سنگفرشي
۲) آدنوکارسنيوم
سرطان مري در افراد زير ۴۰ سال نادر مي باشد و ميزان بروز آن در طي دهه هاي بعدي عمر افزايش مي يابد . علت سرطان سلول سنگفرشي مري ناشناخته است اما عوامل محيطي ، غذايي و عوامل موضعي مربوط به مري نیز مطرح شده اند . سوء مصرف الکل و سيگار جزء عوامل خطرساز اوليه آن مي باشند . در ايران در حواشي جنوبي درياي خزر شيوع بيشتر اين بيماري ديده مي شود که آنرا با خوردن چاي داغ ارتباط داده اند .
از عوامل خطر ديگر مي توان پرتوتابي ، سندرم پلامر - وينسون ، آشالازي ، تنگي هاي لاي ، ( lye ) و بيماري سلياک را نام برد . آدنوکارسينوم مري عمدتاً بيماري مردان سفيد پوست مي باشد . نسبت ابتلاي سفيد پوستان به سياه پوستان ۴ بر يک و نسبت ابتلاي مرد به زن ۷ به ۱ است . تنها عامل خطر شناخته شده آن مري بارت است .
در مري بارت مخاط روده جايگزين مخاط طبيعي مري مي شود که علت آن را برگشت مزمن اسيد و محتويات صفراوي معده به مري مي دانند . تقريبآً ۹۰٪ موارد آدنوکارسنيوم در ناحيه انتهايي مري بروز مي کند در حالي که ۵۰٪ موارد سرطان سلول سنگفرشي در ثلث مياني و ۵۰٪ مابقي به نحو يکساني در نواحي انتهايي و ابتدايي مري مشاهده مي شوند .
علائم:
سرطان مري در مراحل اوليه و قابل درمان اغلب بدون علامت است و به ندرت بصورت تصادفي شناسايي مي شود . بروز علائم ، نشان دهنده مرحله پيشرفته و غالباً غيرقابل درمان بيماري است . با پرسش دقيق مشخص مي شود اکثر بيماران چند ماه پيش از مراجعه پزشکي دچار علائم بوده اند .
دشواري بلع شايعترين علامت سرطان مري مي باشد . اين حالت زماني بروز مي کند که تقريباً ۷۵٪ قطر طبيعي مري اشغال شده باشد . دشواري بلع غذاهاي جامد پيش از دشواري بلع نسبت به مايعات بروز مي نمايد . در انسداد کامل مري ممکن است برگشت غذا ، سرفه يا عفونت سينه بروز کند ، تمام بيماران دچار کاهش وزن و بي اشتهايي هستند . درد قفسه سينه ، سکسکه و خشونت صدا نيز ديده مي شود .
تشخيص :
در صورت پيدايش دشواري بلع و يا علائم ديگر ارزيابي و تشخيص را مي توان با آندوسکوپي و يا راديوگرافي با باريوم انجام داد . مزيت آندوسکوپي اين است که امکان نمونه برداري از تومور را ميسر مي نمايد .
درمان:
مهم ترين عامل در پيش بيني طول عمر بيماران که بر انتخاب روش درماني تأثير مي گذارد مرحله تومور است . جراحي در مراحل اوليه مؤثر مي باشد . بطور همزمان مي توان از شيمي درماني و پرتو درماني نيز کمک گرفت .
پيامهاي بهداشتي براي پيشگيري از سرطان مري:
۱ - از کشيدن سيگار خودداري بفرمائيد .
۲ - از سوء مصرف مشروبات الکلي پرهيز نمائيد .
۳ - درصورت احساس سوزش سردل به پزشک مراجعه نمائيد .
سرطان مری
- سرطان مری یکی از شایعترین سرطانهای دستگاه گوارش است. مصرف زیاد و طولانی مدت چای داغ، الکل، مواد سوزاننده و قلیایی، سیگار کشیدن، کمبود ویتامین A و قرار گرفتن در پرتوهای رادیو اکتیو از عوامل خطرساز برای سرطان مری محسوب میشوند.
- اصلاح شیوه زندگی و رژیم غذایی بهترین راه پیشگیری از افزایش وزن و ارتقای سطح سلامت در افراد چاق است. به گفته متخصصان تغذیه بسیاری از داروهای کاهش دهنده وزن حاوی موادی مانند افدرا هستند که برای سلامتی افراد زیانبار است. بطوریکه چندی پیش نیز مصرف نوعی مکمل حاوی افدرا سبب مرگ یک بازیکن بیسبال گردید. از این رو با توجه به ا رتباط بین ماده افدرا و بروز بیماریهای قلبی- عروقی، سکتههای مغزی و حتی مرگ، پژوهشگران توصیه میکنند افراد چاق برای حل مشکل خود از مصرف داروهای کاهنده وزن بدون تجویز پزشک پرهیز کنند و به انجام فعالیتهای ورزشی، تغییر شیوه زندگی و رژیمهای غذایی مناسب روی آورند