دایره المعارف گیاهی

[sina285]

گياه استويا

گياه استويا، گياه بومي آمريكاي جنوبي و پاراگوئه است كه به عنوان منبع تامين كننده قند استفاده مي شود و 250 تا 300 بار از شكر شيرين تر است.
كشورهاي ژاپن، چين، پاراگوئه و مالزي هم اكنون از اين گياه به عنوان شيرين كننده استفاده مي كنند كه بذر اين گياه به كشور آورده شده است.
بعضي از پژوهشكده هاي دنيا از اين گياه به عنوان يك گياه مفرح و شادي آور ياد كرده اند.
دو ويژگي مهم اين گياه طبيعي و كم كالري بودن آن است كه براي افرادي كه در معرض ديابت هستند بسيار توصيه مي‌شود

[sina285]

دارچین
دارچین (نام علمی: Cinnamomum verum و هم‌چنین Cinnamomum zelanicum) درختچه‌ای است از راسته (Laurales) تیره (Lauraceae) از جنس دارچین‌ها (Cinnamomum).
درختچه دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع ۵ تا ۷ متر که از تمام قسمت های آن بویی مطبوع استشمام می‌شود. گلهای آن در فاصله ماههای بهمن تا فروردین اوایل ظاهر می‌شود. برگ این درخت سبز سیر و دارای گلهایی به رنگ سفید است.
دارچین اولین بار در سری لانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند.
یک قاشق چای خوری دارچین، حاوی 28 گرم کلسیم، 1 گرم آهن و بیشتر از 1 گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامین های C و K و منگنز است.
همچنین مقدار 2/1 گرم کربوهیدرات دارد.
دارچین بومی سری لانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن کاربرد فراوانی به عنوان ادویه دارد.

درختى است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع تا متر که از تمام قسمت‌هاى آن بویى مطبوع استشمام مى‌شود. گل‌هاى آن در فاصله ماه‌هاى بهمن تا اوایل فروردین ظاهر مى‌شود. برگ این درخت سبز سیر و داراى گل‌هایى به رنگ سفید است. دارچین اولین بار در سرى‌لانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنى را شناختند و براى طعم بهتر غذاها استفاده کردند.

[sina285]

گیاه آنغوزه یکی از گیاهان دارویی شفابخشی است که دراطراف شهرستان بافق و علی الخصوص منطقه حفاظت شده کوه بافق میروید . ساکنان بومی این منطقه از دیرباز با خواص دارویی این گیاه مفید آشنا بوده و ازصمغ آن برای درمان امراض مختلفی استفاده میکردند . نام فارسي: آنغوزه نام علمي : Ferula ssa - نام فرانسه: Asa foetida نام انگليسي: Assa fetida نام آلماني: Asandistecken Kraut نام عربي: صمغ الانجدا

مشخصات گياهشناسي: گياهي علفي چند ساله ريشه آن كمي ضخيم و گوشتي برگهاي آن بسيار بريده و غباري, ساقه آن مجوف و گوشتي. گل‌هاي آن زرد رنگ به صورتي گره و چتر مانند در انتهاي ساقه ظاهر مي‌شود اين گياه در چند سال اوليه زندگي خود ساقه قابل رويتي ندارد و برگهاي آن گسترده بر سطح زمين است. ميوه گياه داراي دو تخم به رنگ قهوه‌اي و سياه است بيضي و كمي پهن . از ريشه اين گاه يا قسمت پايين ساقه بر اثر تيغ زدن شيره‌اي در طول تابستان خارج مي‌شود كه در مجاورت هوا سفت مي‌شود كه همان آنغوزه است. بيشتر مصرف آن همان صمغ است.

[sina285]

پنیرک

پنیرک با نام علمی (Malva Sylvestris )و از تیره Malvaceae گیاهی است دو ساله تا پایا (دائمی) و ندرتا یک ساله، به وسیله بذر تکثیر و انتشار می یابد. گیاه هرز مکان های خشک و آفتابی است. ساقه های آن نیمه خوابیده به ارتفاع
cm10-50، برگ های آن دارای دمبرگ طویل و پهنک قلبی شکلی به طول 8-2 سانتی متر است.

به گزارش ایسنا منطقه علوم پزشکی تهران مهمترین ماده موثر گل های پنیرک را موسیلاژ (لعاب نباتی) تشکیل می دهد که در اثر هیدرولیز آن گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و گالاکتورونیک اسید حاصل می شود. علاوه بر آن ویتامین های A, B, C نیز در آن یافت می شود.

[sina285]

صبر زرد ( آلوئه ورا )


کلیات گیاه شناسی

صبر زرد یکی از گیاهانی است که قبل از میلاد مورد مصرف مردم بوده است . کلئوپاترا ملکه مصر پوست خود را هر روزه با آن ماساژ می داد که از شر آتاب مصر در امان باشد وحتی مصریان آنرا برای مومیائی مدرگان خود بکار می بردند . در کتاب مقدس ام این گیاه بکرات آمده است . صبر زرد فاقد ساقه بوده و لی برگهای آن دراز و تا ارتفاع 30 سانتیمتر می رسد . گلهای این گیاه برنگ زرد می باشد که در انتهای ساقه ای که از وسط برگها خارج می شود می روید .
تاريخچه

نقاشي‌هايي از صبر زرد، بر روي کنده‌کاري‌هاي ديوارهاي معابد مصري ديده شده است. اين معابد در هزاره چهارم قبل از ميلاد بنا شده است. صبر زرد را که "گياه جاودانگي" نام گرفته بود، به هنگام خاک سپاري، براي فراعنه هديه مي‌آوردند.
کتاب "The Egyptian Book of Remedies" (1500 سال قبل از ميلاد مسيح) از کاربرد صبر زرد در درمان عفونت‌ها، معالجه پوست و تهيه داروهاي ملين سخن گفته است. "ديسکوريد"(فيزيک‌دان يوناني)، در سال 74 پس از ميلاد، صبر زرد را جهت التيام زخم، جلوگيري از ريزش مو ، درمان زخم‌هاي دستگاه تناسلي، و معالجه همورئيد، مفيد دانست.
بازرگانان عرب، در قرن ششم بعد از ميلاد، اين گياه را به آسيا آوردند، و اسپانيايي‌ها آن را در قرن شانزدهم، از منطقه مديترانه به برّ جديد (World New) بردند. در عصر جديد (1930) مصرف کلينيکي صبر زرد به منظور درمان التهاب پوست ناشي از اشعه ايکس آغاز شد.
ترکيبات مهم

گياه، حاوي مشتقات هيدروکسي آنتراسن از جمله آلوئين‌هاي A2وB به ميزان 40- 25درصد کل ترکيبات و مشتقات کرومون از جمله آلوئه رزين 2A، B وC است.
ترکيبات مهم ديگر آلوئه شامل قندها از جمله: گلوکز، مانوز و سلولز، آنزيم‌ها از جمله: اکسيداز، آميلاز و کاتالاز، همچنين ويتامين‌هايي نظير: B1، B2، B6، C، E و اسيد فوليک و مواد معدني مانند: کليسم، سديم، منيزيم، روي، مس و کروم مي‌باشند.
ژل Aloe حاوي گليكوپروتئين است كه از تورم و درد جلوگيري و روند بهبود را تسريع مي كند و همچنين حاوي پلي ساكاريد است كه رشد و ترميم پوست را تحريك مي كند. "آنتراكوئين" موجود در شيرة Aloe به عنوان مسهل مؤثر عمل مي كند. اين مواد شيميايي در مقادير كم، مي توانند از تشكيل سنگ كليه جلوگيري كنند.
از ژل Aloe براي درمان زخمهاي دروني و بيروني نيز مي تواند استفاده كرد. اين ماده روند درمان بسياري از جراحات پوستي از جمله زخمها، سوختگيها و يخ زدگي را تسريع مي كند. شيرة ‌اين گياه مسهل مفيدي است، اما چون مي تواند سبب گرفتگي دردناك عضلات شود، غالباً استفاده نميشود. با ميزان مصرف كمتر، شيرة Aloe مي تواند از سنگ كليه پيشگيري يا اندازة سنگ را كوچكتر كند. اين ماده به عنوان تسهيل كننده دفع مدفوع به ويژه در افرادي كه مبتلا به وبواسير هستند ماده مفيدي است.
عصارة Aloe شكل ژل اين گياه است كه مصارف داخلي دارد و چون داراي خواص ضد ميكروبي است، از آن براي درمان عفونتهاي ميكروبي مجاري معده اي-روده اي نيز مي توان استفاه كرد. چون اين ماده اسيدهاي معده را كه سبب تشديد زخمها ميشود كاهش مي دهد براي درمان زخمهاي معده نيز مؤثر است.
تحقيقات اخير نشان داده كه "مانوز استيله" به عنوان يك تركيب ضد ويروسي، داراي خواص درماني ضد ويروس ايدز است. مانور استيله خود ويروس را مورد حمله قرار مي دهد اما مهمتر اينكه، ميزان تأثير AZT را (يك داروي مؤثر در درمان عفونت ويروس HIV) تا حد زيادي بالا ميربرد. اگر اين تركيب دارويي با Aloe مصرف شود، ميزان AZT مورد استفاده براي HIV را مي توان تا 90% تقليل داد كه اين امر از هزينه ها و عوارض جانبي AZT تا حد زيادي خواهد كاست.
اشكال موجود

ژل Aloe به شكل تازه كه از گياه Aloe گرفته شده باشد بهترين ماده است، اما اين ماده به صورت تجاري در شكل ژله ثابت شده نيز موجود است. پودر شيرة Aloe نيز به شكل كپسولهاي 500 ميلي گرمي به عنوان داروي مسهل موجود است. عصاره Aloe در واقع شكل مايع ژل است.
ترکیبات شیمیایی:

صبر زرد موادی نظیر آلوئین فامودین ، آنترا کیون ،ایزوباربالوئین و مقدری در حدود 12 درصد صمغ می باشد

[sina285]

زیره

كليات گياه شناسي

زيره گياهي است يكساله كوچك و علفي كه ارتفاع آن 60 سانتيمتر است ريشه آن دراز و باريك برنگ سفيد ، ساقه آن راست و برگهايش به شكل نوار باريك و نخي شكل و برنگ سبز مي باشد .

گلهاي زيره سفيد يا صورتي بصورت چتري در انتهاي ساقه ظاهر مي شود . اين گياه بطور وحشي در مناطق مديترانه مي رويد . زيره برنگهاي زرد تيره ، سبز و خاكستري وجود دارد .

تركيبات شيميايي:
زيره داراي تانن ، روغن زرين و اسانس است .

اسانس زيره را از تقطير ميوه له شده تحت اثر بخار آب بدست مي آورند . اين اسانس مايعي است بيرنگ كه در اثر ماندن ابتدا برنگ زرد و سپس قهو ه اي رنگ مي شود .

بوي زيره مربوط به آلدئيدي بنام كومينول است . مقدر كومينول در زيره بسته به محل كشت آن بين 30 تا 50 درصد است .

[sina285]

توس (غان) White Birch؛ نام علمی Betula alba

غان درختي بسيار زيبا است كه ارتفاع آن تا 30 متر مي رسد. عمر آن دراز و حدود 100 سال است. اين درخت بومي در قسمت هاي بالاي نيم كره شمالي (اروپا، آمريكاي شمالي) وجود دارد. در ايران اين درخت بصورت خودرو در جنگل هاي چالوس مي رويد.

برگ هاي درخت توس بشكل لوزي، نوك تيز و دندانه داراست. ميوه آن بصورت شاتوت دراز مي باشد كه نر آن در پائيز و ماده آن در بهار ظاهر مي شود. پوست تنه اين درخت سفيد رنگ بوده كه در سن بيست سالگي بصورت نوارهايي شبيه كاغذ از آن جدا مي شود.

برگ و پوست تنه و شيره اين درخت مصرف طبي دارد.
تركيبات شيميايي: پوست و برگ درخت توس داراي يك ماده شيميايي بنام بتولين Betulin بمقدار حدود 14% مي باشد.

[sina285]

علف هفت بند Knotgrass با نام علمی Polygonum aviculare

علف هفت بند گياهي است يكساله و داراي ساقه خوابيده كه طول آن به 50 سانتيمتر مي رسد. برگهاي آن ريز، نوك تيز و گلهاي آن ريز و كوچك و برنگ صورتي است. اين گياه در اكثر نواحي آسيا، ‌اروپا و آفريقا و آمريكا مي رويد و در مقابل عوامل خارجي بسيار مقاوم است. بطوريكه حتي اگر لگدمال شود باز هم از بين نرفته است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)- منطقه خزر و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران علف هفت بند در چمنزارها، ‌كنار جاده ها، اراضي متروك و خرابه ها، ‌مناطق سايه در و بين تخته سنگ ها مي رويد. اين گياه در اكثر نقاط ايران نيز وجود دارد.

[sina285]

شبدر قرمز Red Clover به نام علمی Trifolium Pratenes

شبدر قرمز گياهي است علفي و چند ساله كه در مناطق معتدله كره زمين مي رويد. در شرايط مساعد اين گياه هفت ساله است ولي در آب و هواي گرم فقط دو سال عمر مي كند.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)- منطقه خزر و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پزشکی شفا ارتفاع شبدر قرمز بسيار كم است و بيشتر از 15 سانتيمتر نمي شود. برگهاي آن بيضي شكل و دراز و داراي سه برگچه است و بهمين علت در قرون وسطي مورد احترام مسيحيان بوده زيرا آنرا سمبل خداوند، مسيح و روح المقدس مي دانستند.

اين گياه از نظر داشتن مواد مغذي براي علوفه حيوانات بكار مي رود.

[sina285]

كوشاد (ژانسيان) Gantian با نام علمی Gentiana Lutea

كوشاد گياهي است علفي، چند ساله و بسيار زيبا، داراي ساقه اي استوانه اي و سبز كه بلندي آن به حدود 1.5متر مي رسد. اين گياه بحالت خودرو در دشت ها و كوهستانهاي اروپا و آُسيا مي رويد. برگهاي كوشاد سبز رنگ، نوك تيز و مثلثي است كه دو برگ با هم بوسيله دمبرگ كوتاهي به ساقه چسبيده اند و برگهاي بالاي ساقه بدون دمبرگ مي باشد. گلهاي آن زرد رنگ بوده كه به تعداد زياد در اواخر بهار در كنار برگهاي ظاهر مي شود.

از نظر طبي ريشه اين گياه قسمت مورد استفاده آن است. اين ريشه ضخيم، گوشتي و برنگ زرد تيره و يا قهو ه اي قرمز بوده كه داراي طعمي بسيار تلخ و بويي نامطبوع است.

براي مصارف طبي ريشه كوشاد بايد اقلا سه ساله باشد تا اثر داشته باشد