كشورشناسي/ کوبا

[Asalbanoo]

کوبا در درياى آنتيل و در نزديکى مدار رأس‌السرطان قرار دارد. شکل کشيده و باريک آن موجب شده که اغلب آن را به يک تمساح تشبيه کنند.
در بيست‌و‌هفتم اکتبر سال ۱۴۹۲ کريستف کلمب براى اولين بار سواحل‌شرقى جزيره کوبا را کشف کرد. در آن زمان اقوام سرخ‌پوست تاينو و سيونه به در کوبا سکنى داشتند که تعداد آنها به يک ميليون تن مى‌رسيد. پس از کشف، نواحى داخلى آن نيز پوشيده شد و در سال ۱۵۱۱، اسپانيايى‌ها در آن مستعمره خود را داير کرده و به استعمار مردم پرداختند.
از زمان استقلال در ۱۹۰۳، نظام حکومتى جمهورى در کوبا برقرار بوده است. ولى فقط در فاصله بين سال‌هاى ۵۲-۱۹۴۲ اين کشور از دموکراسى نسبى برخوردار گرديد. پس از پيروزى انقلاب در ۱۹۵۹ اين کشور تدريجاً الگوى حکومتى خود را مشابه با جمهورى‌هاى خلق در اروپاى‌شرقى بنا کرد با اين تفاوت که در کوبا تأکيد بيشترى روى نقش رهبرى گذاشته شد.
مبارزه کوبايى‌ها براى کسب استقلال از امپراطورى اسپانيا در بين سال‌هاى ۹۸-۱۸۲۰ با فراز و نشيب‌هاى متوالى ادامه يافت. پس از مرگ فرديناند هفتم پادشاه اسپانيا در سال ۱۸۳۳ فرمانداران کوبا يک حکومت اختناق و وحشت برقرار نموده و شورش‌ها و نهضت‌هاى استقلال طلبانه را بيرحمانه و به شدت سرکوب نمودند.

[Asalbanoo]

کوبا در طول حيات پانصد ساله خود به علت موقعيت استراتژيک خاص جغرافيايى‌ آن، فراز‌ و ‌نشيب‌هاى زيادى را پشت سر نهاده است.
کوبا داراى ۵۷۴۵ کيلومتر ساحل بر پيچ‌و‌خم بى‌نهايت متنوع است که در آن خليج‌ها، پلاژهاى شني، مرداب‌ها و تشکيلات مرجاني، ريزش‌ها و صخره‌ها يکى پس از ديگرى به چشم مى‌خورند. مى‌توان چندين نوع ساحل را مشاهده کرد.

جغرافیای طبیعی
جغرافیای انسانی
جغرافیای سیاسی

[Asalbanoo]

نواحی طبیعی و شهرهای مهم
سواحل
درجه حرارت هوا

کوبا در درياى آنتيل و در نزديکى مدار رأس‌السرطان قرار دارد. شکل کشيده و باريک آن موجب شده که اغلب آن را به يک تمساح تشبيه کنند. آلکساندر دوهومبولت (Alexander de Humboldt)، نيکولاگيلن (Nicolasl Guillen) و ...). اين تمساح از خليج مکزيک تا گذرگاه وان (Vent) دماغه مائيسى (Maisi) در منتهى‌اليه شرقى کوبا فقط ۷۷ کيلومتر با سواحل هائيتى فاصله دارد، کشيده شده است. در شمال هاوانا، سواحل فلوريدا در ۱۸۰ کيلومترى قرار دارد و در جنوب، کوه‌هاى بلووز (Bleves) در جامائيکا را مى‌توان گاه از قله تورکينو (Turquino) که بالاترين نقطه در کوبا است، مشاهده کرد. مساحت کوبا ۱۱۴،۵۲۴ کيلومتر مربع است. جزاير بزرگ و کوچک مجمع‌الجزاير کوبا نيز در اين مساحت به شمار آمده‌اند: نخست جزيره پينزو (Pins) سپس جزاير کوچک مرجانى کايو (Cayo) که جزيرهٔ اصلى را احاطه کرده‌اند. تعداد اين جزاير مرجانى ۱۶۰۰ مى‌باشد. جزيرهٔ کوبا بزرگترين جزيره از مجمع‌الجزاير آنتيل است. طول آن به ۱۲۰۰ کيلومتر مى‌رسد و بيشترين پهناى آن ۱۴۵ کيلومتر است. ميان خليج ماريل و ماخانا (Mariel Majana) واقع در غرب هاوانا باريکترين نقطه کوبا قراردارد: در اين جا براى رفتن از شمال به جنوب کوبا پيمودن ۳۲ کيلومتر مسافت کافى است.

مجمع‌الجزاير کلرادو (Clorados) که گوانى گوانيکو (Guaniguanico) نيز ناميده مى‌شود اهميت چندانى ندارد. اين مجمع‌الجزاير ميان سدى از صخره‌هاى مرجانى و ساحل شمال‌غربى جزيره کوبا قرار دارد. تشکيلات مرجانى کشتيرانى را بسيار دشوار کرده‌اند و تنها شناورهاى کوچک ماهيگيرى مى‌توانند از ۱۳ گذرگاهى که ميان آنها آماده شده استفاده کنند. پهناورترين مجمع‌الجزاير، مجمع‌الجزاير ساباناکاماگويى (Sabana Camaguey) (يا باغ‌هاى پادشاه) است بيش از ۴۰۰ جزيره کوچک که در مسافت ۴۰۰ کيلومتر گسترده‌اند آن را تشکيل مى‌‌دهند. اين سد مرجانى طولانى‌ترين سد مرجانى در جهان است. مهمترين جزيره آن کايورومانو (Cayo Romano) (با ۱۰۰ کيلومتر طول و ۸ کيلومتر عرض) مى‌باشد. کايورومانو اغلب پناهگاه دزدان دريايى و دريانوردان انگليسى و فرانسوى بوده است. در اين جزيره نوع خاصى از اسب‌هاى وحشى وجود دارد که به نظر مى‌رسد در قرن گذشته توسط کشتى که در آنجا غرق شده به اين جزيره آورده شده‌اند. در خصوص مجمع‌الجزاير جنوبي، اين مجمع‌الجزاير از سوى کريستف کلمب به افتخار ملکه ايزابل مسيحى باغ‌هاى ملکه ناميده شده است. مجمع‌الجزاير کانارئوس (Canarreos) ارزش بيشترى دارد و علاوه بر ۳۵۰ جزيره کوچک و بزرگ شامل جزيره زيبا و بزرگ پن است. دريا در اينجا بى‌نهايت غنى است: اسفنج‌هاى خليج باتوبانو (Batabano)، ماهى‌ها و خرچنگ‌هاى بسيار.
جزيره پن: اين جزيره با ۳۰۶۱ کيلومتر مربع مساحت از تمام مستملکات آنتيل فرانسه بزرگتر است. جزيره‌اى است بسيار جذاب، با اين همه از سوى اسپانيا و سپس در نيمه اول قرن بيستم از سوى جمهورى کوبا تقريباً به حال خود رها شده بود. اين جزيره که پناهگاه راهزنان دريايى و فراريان از قانون بوده، سرانجام اين امتياز تأثيرانگيز را به دست آورده که جايگاه محکومين به اعمال شاقّه شود. جزيره به دو بخش کاملاً متفاوت تقسيم مى‌شود. شمال پوشيده از جنگل درختان زبان گنجشک و مسکونى است، حال آن که بخش جنوبى با صخره‌هاى آهکى و جنگل‌هاى حاره‌اى تقريباً خالى از سکنه مى‌باشد. در سال ۱۹۵۳ جمعيت جزيره پن فقط ۱۰،۱۰۵ نفر بود؛ يعنى تراکم جمعيت سه نفر در کيلومتر مربع يا کمترين تراکم در تمام کوبا. دو مرکز مهم جمعيتى اين جزيره نوراواخرونا (Nueva Gerona) و سانتافه (Santalfe) است. در حال حاضر چهره جزيره درختان زبان گنجشک به مدد کارهايى گسترده بکلى در حال دگرگون شدن مى‌باشد. اين اقدامات از چند سال پيش آغاز شده است.

[Asalbanoo]

از اول ژانويه سال ۱۹۷۶، قلمرو کوبا به ۱۴ ايالت تقسيم شده که عبارتند از:
سانتياگو (Santiago)، گوانتانامو (Guantanamo)، گرانما (Granma)، اولگين (IIolguin)، و لاس توناس (Las Tunas)، در ناحيه اورينته (Oriente)، کاماگوئى (Camaguey)، سيه‌گو‌د آويلا (Ciego de Avila)، سانکتى اسپريتوس (Saneti spititus)، سين فوئگوس (Cienfuegos) و وييا کلارا (Villa clara) در ناحيه مرکز و ايالات هاوان ويل(Havane ville)، هاوان کامپانى (Havane compagne)، ماتانزاس (Matanzas)، و پيناردل ريو (Pinardel Rio) در بخش غربى کشور؛ اما مى‌توان چهار ناحيه طبيعى تشخيص داد:

ناحيه غربى
اين ناحيه از دماغه سن‌آنتونيو (San Antonio) تا شهر سانتا کلارا (ايالت لاس ويياس) گسترده است. تمام بخش جنوبى دشت وسيعى مى‌باشد که از شمال با يک سلسله بلندى‌ها (سيرادولوس اورگانوس - Sierra dellos Organos، سيرادل روزاريو - Sierra del Rosario) بسته شده است.
- ارتفاعات سيرادولوس اورگانوس، چون يک سلسله تپه‌هاى آهکى مى‌نمايد با دامنه‌هاى عمومى و قله‌هاى مدوّر. در درّه مشهور وينالس (Vinales) مرکز توريستي، شبح اين تپه‌ها گله‌اى از فيل‌هاى متحّجر را تداعى مى‌کند. آب در اين تپه‌ها دهليزهاى زيرزمينى بسيارى به قطر نيم کيلومتر حفر کرده‌ است. (هويوس - Hoyos). اين ارتفاعات آهکى دشت‌هايى (پلخاس - Poljas) را در ميان گرفته‌اند که نفوذ به آنها بسيار دشوار است. ديواره‌هاى آنها را غارهاى بى‌شمار سوراخ کرده‌اند. به اين ترتيب، ارتفاعات سيرادولوس اورگانوس يکى از نمونه‌هاى بسيار جالب برجستگى‌هاى آهکى را تشکيل داده است.
- ارتفاعات سيرادل روزاريو ادامه ارتفاعات قبلى در سمت شرق است. چهره اين ارتفاعات متفاوت است. اثرى از تپه‌هاى آهکى نيست؛ بلکه کوه‌هايى موازى که به دشت‌هاى طولي، شکل داده‌اند. ديوارهاى آهکى آنها شيب تندى دارند و ارتفاع آنها در پان دو گوافائيبون به ۷۲۸ متر مى‌رسد. اين ناحيه جمعيت بسيار کمى دارد.
- دشت غربى شيب کمى به سمت جنوب دارد که زهکشى طبيعى را امکان‌پذير کرده است. در اينجا زمين‌هاى سرخى وجود دارد از تجزيه‌ خاک‌هاى آهکى به دست آمده و قلمرو کوبا به سوى غرب در دماغه گواناهاکابيب (Guanahacabib) (اين دشت آهکي) به پايان مى‌رسد. در جنوب هاوانا و در بخش باتابانو جريان آب‌هاى سطح‌الارضى جاى خود را به جريان‌هاى زيرزمينى مى‌دهد: در اين ناحيه هيچ جريان آبى به دريا نمى‌رسد و در غارها و دهليزهاى آهکى ناپديد مى‌شود. اين دشت غربى براى کشت توتون اهميت زيادى دارد. شهرهاى اصلى آن عبارتند از: پيناردل ريو، آرتميسا (Artemisa) و گواناخاى (Guanajay). سواحل شمالى و جنوبى را تشکيلات مرجانى محدود کرده است. اين مرجان‌هاى سنگواره‌اى صخره‌اى متخلخل ايجاد مى‌کنند که به آن سبوروکو (Seboruco) مى‌گويند. روى اين قسم صخره‌ها است که ماله‌کون (Malecon) يعنى بولوار دريايى هاوانا ساخته شده است.
- شبه جزيره زاپاتا (Zapata) در جنوب اين ناحيه از باتلاق‌هاى بسيارى تشکيل شده که در آنها سوسمارهاى غول‌پيکر فراوان است. اما حواشى آن مرجانى است و پلاژهاى زيبايى ايجاد کرده است. رودخانه آتى گوانيکو (Hatiguanico) از مرداب‌ها مى‌گذرد، رودخانه‌اى که آب دريا از طريق آن به زمين‌هاى کشاورزى مى‌رسد مرداب گنج درياچه‌اى به قطر ۵ کيلومتر است. اينجا منطقه کارگران زغال سنگ است که سابقاً از نظر بهداشتى در شرايط وحشتناکى به سر مى‌بردند. امروزه اين ناحيه سالم‌سازى شده و دهکده توريستى گواما (Guama) در مرکز آن برپا شده است.

[Asalbanoo]

ناحيه لاس ويلاس
در جنوب ارتفاعات سيرااسکامبراى (Sierra Escambray) سر برافراشته که هنوز آنها را بلندى‌هاى ترينيداد سانکتى اسپيريتوس از روى نام دو شهرى که آنها را در برگرفته، مى‌نامند. اين سلسله کوه‌ها هشتاد کيلومتر طول و بيش از هزار متر ارتفاع دارند. سنگ‌ها از جنس شيت يا آهکى‌ هستند و در اينجا نيز بعضى از اشکال برجستگى‌هاى آهکى مشاهده مى‌‌شود: تپه‌هاى مخروطي، ديواره‌هاى عمودى که غارها آنها را سوراخ کرده‌اند و دشت‌هاى کوچک بسته. به اين ترتيب رودها (بوکرونس - Boquerones، خيباکوآ - Jibacoa ، هانابافى‌يا - Hanabanilla ...) در دره‌هاى تنگى که به کمک سلسله‌اى از پلخاس‌ها شکل گرفته‌اند، جريان دارند. بسيارى از اين رودها سلسله‌اى از آبشارها (مثل مورد رود هانابانيلا در پرتگاه سيگوانه‌آ - Siguanea) را تشکيل داده‌اند.
ساحل بسيار مضّر است و بريدگى‌هاى تندى دارد که امواج دريا را درهم مى‌شکند. بر روى اين شيب‌ها قهوه کشت مى‌کنند و در دره‌هاى رسي، هم نيشکر و هم توتون يا قهوه. ناحيه اطراف سانتاکلارا داراى تپه‌ها و بلندى‌هاى است که ارتفاع آنها از ۳۰۰ متر تجاوز نمى‌کند. اينجا مرکز توزيع آب‌ها است. خاک‌ها رسى يا شنى است. روى خاک‌هاى رسى نيشکر کشت مى‌کنند و برخاک‌هاى شنى قهوه. در شمال رودخانه‌ها (خانى بانيکو - Jatibanico، ساگوالاگرانده - Sagualla Grande) بلندى‌هاى آهکى را به شکلى زيبا سوراخ کرده‌اند و غارها و معبرهاى تنگى به وجود آورده‌اند.
ناحيه کاماگوئه
اين ناحيه مسطح‌ترين ناحيه کوبا است. دشتى وسيع که از شمال به ساحلى مرجانى از جنوب به مرداب‌ها محدود مى‌شود. در مرکز، زرهى وسيع از سرپانتين (سرپانتين - Serpen Tine - نوعى سنگ) سبز که بلندى‌هاى سيرادوکوبيتاس (Sierradecubitas) آهکى بر آن اشراف دارد گسترده است. رودخانه‌ها به سوى جنوب روان هستند، به استثناى ريوماکزيمو (Rio Maximo) که ارتفاعات شمالى را مى‌پيمايد و در مسير خود استخرهاى طبيعى در مرمرهاى سپيد زيبا ايجاد مى‌کند. براين زره سنگى قشرى از خاک رس گسترده است که براى کشت نيشکر مناسب است. اما در اين جا ساوان‌هاى وسيع خالى از سکنه نيز وجود دارد، ساوان‌هايى سوخته از آفتاب، بى‌درخت و بدون جويبار، در اطراف اين فلات دشت‌هاى آهکى گسترده‌اند، دشت‌هاى پوشيده از خاک سرخ، که براى کشت نيشکر مناسب است.
در پهنه ساحل شمالي، جزاير کايورومانو و توريگوانو بلندى‌هاى آهکى حقيرى را عرضه مى‌دارند که بر سواحل وسيع مرجانى مسلط است.
ناحيه اورينته
منطقه‌اى است بسيار متنوع، اين ناحيه از شرق فلات کاماگوئه تا گذرگاه بادها که کوبا را از هائيتى جدا مى‌کند گسترده است. درياى کارائيب سواحل جنوبى اين ناحيه را در برگرفته و سواحل شمالى آن روبروى مجمع‌الجزاير باهاماس قراردارد. اين ناحيه زير سلطه بزرگترين مجموعه کوهستانى کشور يعنى سيرامائسترا (Sieraa Maestra) قرار دارد. سيرامائسترا به درازاى ۲۵۰ کيلومتر از دماغه کروز (Cruz) تا خليج گوانتانامو کشيده شده و قله تورکينو با ارتفاع ۱۹۷۴ متر از سطح دريا مرتفع‌ترين نقطه کوبا است. سيرامائسترا موجوديت خود را مديون گسلى طولى است: در واقع در طول ساحل، گودال زيردريايى اورينته وجود دارد که بيش از ۶۰۰۰ متر عمق دارد يعنى اختلاف سطحى حدود ۸۰۰۰ متر با قله تورکينو. وجود اين سلسله کوه‌ها ارتباطات را دشوار کرده اما داراى معادنى غنى است: مس، منگنز، آهن. در نزديکى بايامو (Bayamo)، غار خيبارا (Jibara) که با ۳۴۵ متر عمق، عميق‌ترين غار در قاره آمريکا است براى بهره‌بردارى آماده مى‌کنند. حوضه گوانتانامو نيز خليج بسيار زيبايى دارد که از سال ۱۹۰۲ در اشغال پايگاه هوايى آمريکايى شمالى است. ناحيه‌اى خشک، بى‌آب و پوشيده از درختان کاکتوس. از نمکزارهاى ساحلى سالانه ۴۶۰۰۰ تن نمک (۸۰% توليد ملي) به دست آوردند.

در شمال ارتفاعات سيرامائسترا درهٔ مرکزي گسترده است دره‌اى که آب فراوانى دارد و در گوشه و کنار آن روستاهايى پراکنده‌اند. جاده مرکزى و نيز راه‌آهنى که به گوانتانامو مى‌رود از آنجا مى‌گذرد. صخره‌هاى سنگ سرپانتين را که تا ارتفاع هزارمترى سربرافراشته‌اند رودخانه‌هاى نيپه (Nipe) و مايارى (Mayari) دربرگرفته‌اند. شاخه‌هاى اين رودخانه‌ها آبشارهاى دل‌انگيزى به وجود آورده‌اند. ارتفاعات سيرادونيپه براى کوبا ارزش فراوانى دارند: در واقع زير خاک‌هاى سرخ اين ارتفاعات يکى از مهمترين معادن آهن جهان نهفته است. در جنوب، رود کائوتو (Guacanayabo)، بزرگترين رودخانه کوبا (با ۲۵۰ کيلومتر طول) جريان دارد اين رود در خيلج گواکانايابو داراى دلتاى مردابى پهناورى است. ناشناخته‌ترين ناحيه کوبا ناحيه باراکوآست. ارتباط زمينى در آن بسيار دشوار است. اين ناحيه از صخره‌هاى آهکى و سرپانتين تشکيل شده و مثل ارتفاعات سيرادونيپبه مخازن آهن عظيمى در خود دارد. در حوضه رود توآ (Toa)، جنگل بقدرى انبوه است که انوار خورشيد هرگز به زمين نمى‌رسد. گرداگرد خليجى مدّور، شهر باراکوآ، اولين شهرى که اسپانيايى‌ها در آستانهٔ دشوارترين ناحيه کشور بنيان گذاشتند برپا شده است.

[Asalbanoo]

کوبا داراى ۵۷۴۵ کيلومتر ساحل بر پيچ‌و‌خم بى‌نهايت متنوع است که در آن خليج‌ها، پلاژهاى شني، مرداب‌ها و تشکيلات مرجاني، ريزش‌ها و صخره‌ها يکى پس از ديگرى به چشم مى‌خورند. مى‌توان چندين نوع ساحل را مشاهده کرد. قبلاً گسستگى ساحل جنوبى ناحيه اورينته، در پاى ارتفاعات سيرامائسترا به همراه سواحلى با شيب تند که بر گودال دريايى اورينته مسلط‌ هستند، اشاره کرديم. در اينجا پرتگاه‌هاى کنار دريا از جنس سنگ خارا و ديگر سنگ‌هاى آذرى که فرسايش دريايى بشدت آنها را بريده و تيغه‌هاى سنگى غريبى به وجود آورده، يکى پس از ديگرى برپا ايستاده‌اند.

برعکس از دماغه کروز تا اسکابره (Escambray) ساحلى پست و رسوبى ديده مى‌شود. در غرب خليج خوک‌ها مرداب پهناورى به نام زاپاتا گسترده است. بيشتر مساحت اين مرداب را درختان مانگلير (Manglier) که بر حواشى باتلاقى ساحل شمالى نيز آن را باز مى‌يابيم، پوشانده است. در ناحيه هاوانا يک ساحل پوشيده از آب خليج‌هاى زائده دارى را عرضه مى‌دارد که توسط سفلاى دره رودخانه‌هايى که دريا بر آنها چنگ انداخته شکل داده‌اند. خليج زيباى ماتانزاس (Matanzas) جندين سطح تراس‌هاى دريايى سربرآورده از آب را به نمايش گذاشته که مشابه تراس‌هاى خليج ميزى است حال که صحبت از سواحل کوبا است مى‌توانيم اشاره به جريان بزرگ گلف داشته باشيم که به خليج مکزيک ميان فلوريدا و کوبا وارد مى‌شود.

جريان‌هاى آبى به دليل شرايط اوروگرافيک (وضعيت برجستگى‌هاى زميني) کشور مسيرى کوتاه و آبدهى ناچيز است.

[Asalbanoo]

اختلاف درجه حرارت هوا در نقاط مختلف کشور بسيار ناچيز است. زيرا باريک بودن جزيره کوبا و ناچيز بودن فاصله ميان شمال و جنوب کشور استقرار يک اقليم برّى را ناممکن کرده است. با اين همه بايد براى مناطق کوهستانى اورينته، جايى که کم ارتفاع و راستاى دره‌ها استقرار يک سلسله ريز اقليم را موجب شده، استثنا قائل شويم. به علاوه همجوارى با اين ناحيه فشار قوى اتمسفرى دائمى اقيانوس اطلس شمالى زمستان‌هاى بسيار ملايم و تابستان‌هاى بسيار گرم براى آن به همراه دارد. در هاوانا متوسط درجه حرارت در ژانويه ۲۲ درجه سانتى‌گراد و در ماه اوت ۲۷ درجه سانتى‌گراد است با فاصله حداکثر و حداقل بى‌نهايت محدود (متوسط سالانه براى کل کشور ۴/۲۵ درجه سانتى گراد). رطوبت نسبى هوا بسيار بالاست. از نوامبر تا آوريل، طى فصل خشک متوسط رطوبت نسبى ۷۷% است. از مه تا اکتبر (فصل باران خيز )۸۲%. گياهان کوبا به قدرى متنوع است که تعداد آنها را نمى‌توان رقمى کمتر از ۸۰۰۰ گونه در نظر گرفت.

از نظر گياهى سه منطقه را مى‌توان تميز داد: سطوح جنگلي، گياهان ساوانى و نباتات ساحلي. به هنگامى که اسپانيايى‌ها کوبا را کشف کردند ۶۰% خاک آن پوشيده از جنگل بود. امروزه اين سطح به ۸% تنزل يافته است. کشت نيشکر و دامدارى بتدريج جنگل‌ها را حذف کرده‌اند. سه گياهى که از همه مهمتر هستند عبارتند از: نيشکر، توتون و قهوه. آنها موضوع بحث جداگانه‌اى خواهند بود؛ اما بايد چند کلمه نيز پيرامون درخت کوبايى ديگرى بگوئيم که گرچه اصالت کمترى دارد اما فايده کمترى ندارد. مراد پالم سلطنتى است که هرديا اشعارى در مدح قامت بلند و کشيده آن سروده، درختى با زيبايى کاملاً مخصوص. دهقان کوبايى از چوب آن خانه مى‌سازد و از برگ‌هايش جارو، سبد، انواع ظروف، پاپوش و مبل؛ با آن خوک‌هايش را تغذيه مى‌کند و از آن روغن مى‌گيرد. جانوران اين کشور شامل اين گونه‌ها هستند: ۷۰۰۰ گونه حشره، ۴۰۰۰ گونه نرم تن، ۵۰۰ گونه ماهى خوراکي، ۳۰ گونه قورباغه و وزغ، ۳۰۰ گونه پرنده، ۲۴ گونه خفاش و چندين نوع پستاندار مجموعه جانوران کوبا را تشکيل مى‌دهند. پرندگان مهاجر هميشه از کوبا به عنوان ايستگاهى در مسير پرواز خود استفاده کرده‌اند. از همين رو تعداد گونه‌هاى پرندگان کوبا بسيار است. بعضى‌ها به سبب آواى خوش شهرت دارند؛ مثل مرغ مقلد (سين سونت - sinsonte) و بلبل. بعضى به دليل زيبايى رنگ‌ها مثل فلامينگوهاى سرخ يا توکولورو (Tocoloro). در کوبا پستانداران کمى زندگى مى‌کنند. مشهورترين آنها خوتياس (Jutias) (از نوع جوندگان به نام آگوتى - Agouti).

[Asalbanoo]

جمعيت کوبا در سال ۱۹۹۴، ۱۱،۰۶۴،۳۴۴ نفر بوده است که در سرزمينى به وسعت ۹۲۵۰ کيلومتر مربع زندگى مى‌کنند. تراکم نسبى در کيلومتر مربع ۶/۸۷ نفر است و تا سال ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۱،۵۳۲ ميليون نفر مى‌رسد. گواتمالا با وسعتى در همين حدود تنها ۴،۷۰۰،۰۰۰ نفر و هندوراس ۲،۴۰۰،۰۰۰ نفر جمعيت دارند. شيلى با وسعتى هفت برابر کوبا جمعيتى برابر با کوبا دارد. در خصوص آرژانتين وسعت اين کشور ۲۴ برابر کوبا است و جمعيت آن به زحمت به سه برابر کوبا مى‌رسد (۲۳ ميليون) به اين ترتيب کوبا به دليل وضعيت جزيره ‌اين خود و تراکم جمعيت، يک گروه جمعيتى مهم را عرضه مى‌دارد.

هنگامى که کريستف کلمب به سواحل کوبا رسيد دو قوم که قاره آمريکاى‌جنوبى آمده بودند در مجمع‌الجزاير آنتيل سکونت داشتند: کارائيب‌ها (Caraibes) و آراواک‌ها (Aravaks). در کوبا و هائيتى بويژه گروهى از آراواک‌ها به نام تاينوس (Tainos) زندگى مى‌کردند. تاينوس‌ها کشاورزانى بودند مهربان و آرام. گروه ديگرى حد غربى جزيره را در اختيار داشتند، سرخ‌پوستان سيبونى (Ciboney). آنها عقب‌مانده‌تر از تاينوس‌ها بودند و از راه صيد ماهى زندگى مى‌کردند همچنين در غارها سکونت داشتند. به نظر مى‌رسد ابزارى که استفاده مى‌کردند بسيار ابتدائى بوده و به کار کشاورزى نمى‌پرداخته‌اند.

به ازدواج‌هاى اوليه و معدودى که ميان اسپانيائى‌ها و سرخ‌پوستان روى مى‌داد، بزودى ازدواج‌هاى ميان اسپانيائى‌ها و سياه‌پوستان آفريقايى اضافه شد. طى سيصد سال، از زمان ورود اسپانيائى‌ها تا دوره الغاى بردگى در کوبا کشتى‌هاى حامل سياه‌پوستان حدود يک ميليون آفريقايى را در خاک کوبا پياده کرده‌اند. به اين ترتيب ما مى‌توانيم ماندينگ‌هاى (Mandingue) کنگويي، لوکوميس‌ها (Lucumis) و ساير اقوام آفريقايى را در کوبا بازيابيم. پديده اصلى در اين رشد جمعيت، تولد دورگه‌ها است: در سال ۱۹۸۹، ۲/۱۷% جمعيت کوبا دورگه بوده‌اند. ۹/۱۴% سياه‌پوست و ۹/۶۶% سفيدپوست. اکثر سفيدپوستان از کريولواها (Criollo) يعنى سفيدپوستان زادهٔ کوبا تشکيل شده‌اند. به سبب نياز به نيروى کار و براى پاسخگويى به اين نياز عناصر ديگرى نيز به جمعيت کوبا داخل شده‌اند: چند هزار چيني، سرخ‌پوستان يوکاتان (Yucatan) (مکزيک) و سپس از ساکنان هائيتى و آمريکاى شمالى و سرانجام شمار کمى مهاجران اروپائى (لهستاني، ايتاليايي، فرانسوي، آلماني، ...) اغلب يهودى مذهب.
آ. نونز خيمه‌نز (Nunez Jimenez) جغرافيدان کوبايى ترکيب قومى ملت کوبا را (به درصد) به شرح زير برآورده کرده است:
جدول ترکيب قومى ملت کوبا (به درصد)

سال 1889
نژاد زرد %۱ نژاد سیاه %۱۴/۹ نژاد سفید %۶۶/۹ دورگه%۱۷/۲

سال 1943
نژاد زرد %۴ نژاد سیاه %۹/۷ نژاد سفید %۷۴/۳ دورگه %۱۵/۶

سال 1953

نژاد زرد %۳ نژاد سیاه %۱۲/۴ نژاد سفید %۷۲/۸ دورگه%۱۴/۵

رشد درصد سفيدپوستان به دليل ممنوع شدن تجارت برده در پايان قرن نوزدهم بوده است. جدول زير به وضوح نشانگر افزايش مداوم جمعيت رنگين پوستان تا سال ۱۸۷۰ و آغاز فرايند تقليل آن از اين تاريخ به بعد مى‌باشد.

جدول نشانگر افزايش مداوم جمعيت رنگين پوستان تا سال ۱۸۷۰ و آغاز فرايند تقليل آن

سال ميلادى سفيدپوست رنگين پوست
۱۸۰۴ ۲۳۴،۰۰۰ ۱۹۸،۰۰۰
۱۸۱۹ ۲۳۹،۸۳۰ ۳۱۳،۲۰۳
۱۸۳۰ ۳۳۲،۳۵۲ ۴۲۳،۳۴۳
۱۸۴۱ ۴۱۸،۲۹۱ ۵۸۹،۳۳۳
۱۸۵۰ ۴۷۹،۴۹۰ ۴۹۴،۲۵۲
۱۸۶۰ ۶۳۲،۷۹۷ ۵۶۶،۶۳۲
۱۸۶۹ ۷۹۷،۵۹۶ ۶۰۲،۲۱۵
۱۸۷۷ ۹۸۵،۳۲۵ ۴۹۲،۲۴۹
۱۸۸۷ ۱،۱۰۲،۶۸۹ ۴۸۵،۱۸۷

[Asalbanoo]

جدول رشد جمعيت کوبا (قرن بيستم)
سال ۱۹۲۵ ۱۹۳۰ ۱۹۴۰ ۱۹۵۰ ۱۹۵۵ ۱۹۶۰ ۱۹۶۵ ۱۹۸۹
به هزار نفر ۳۳۶۴ ۳۸۳۷ ۴۵۶۶ ۵۵۰۸ ۶۱۴۷ ۶۸۲۵ ۷۶۳۰ ۹۷۰۰
نشانه ۱۰۰ ۱۱۴ ۱۳۵ ۱۶۳ ۱۸۳ ۲۰۳ ۲۲۷ ۲۳۰
جدول مساحت و جمعيت و تراکم از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۱
جمعيت۶ سپتامبر ۱۹۷۰ جمعيت ۱۱ سپتامبر ۱۹۸۱ جمعيت (برآورد رسمى در نيمه سال) تراکم (در هر کيلومتر مربع Sq km) در نيمه ۱۹۹۱
مردان زنان ۱۹۸۹ ۱۹۹۰ ۱۹۹۱
۸،۵۶۹،۱۲۱ ۴،۹۱۴،۸۷۳ ۴،۸۰۸،۷۳۲ ۱۰،۵۱۴،۰۰۰ ۱۰،۶۲۵،۰۰۰ ۱۰،۷۳۶،۰۰۰ ۹۶/۸
در پديده جمعيت‌ بايد به دو عامل رشد، يعنى ميزان مواليد و مرگ و مير توجه کرد. اين دو عامل اميد به زندگى در هنگام تولد را تعيين مى‌کنند. يکى از ويژگى‌هاى کشورهاى عقب مانده وجود مواليد و نيز مرگ‌ومير بالا است. تنها کوبا است که از اين مرحله گذشته و ميزان رشد جمعيت آن به دوران افول وارد شده است.
جدول توزيع جمعيت کوبا در سال‌هاى ۱۹۵۳ - ۱۹۸۹
شهرهاى اصلى برآورد جمعيت در ۳۱ دسامبر ۱۹۸۹ - ۱۹۹۴
هاوانا ۲،۰۹۶،۰۵۴
سانتياگو و کوبا ۴۰۵،۳۵۴
کاماگوئه ۲۸۳،۰۰۸
اولگين ۲۲۸،۰۵۳
گوانتانامو ۲۰۰،۳۸۱
سانتاکلارا ۱۹۴،۳۵۴
بايامو ۱۲۵،۰۲۱
(Cienfuegos) سين فوئگوس ۱۲۳،۶۰۰
پيناردل ريو ۱۲۱،۷۷۴
لاس توناس ۱۱۹،۴۰۰
ماتانزاس ۱۱۳،۷۲۴
سيگودو آويلا ۸۸،۱۰۲
سانکتى اسپيريتوس ۸۵،۴۴۹
بعضى از اين شهرها بندر هستند؛ مثلاً هاوانا که در کنار خليجى زيبا برپا شده، خليجى که کانال ورودى بلند و تنگ آن جايگاه کشتى‌هاى متعلق به سراسر جهان است. در منتهى‌اليه ديگر کشور خليج سانتياگو يکى از زيباترين خليج‌هاى هر دو بخش قاره آمريکا است. سانتياگو در آغاز سال ۱۵۱۴ از سوى ولاسکز بنيان نهاده شده در اوايل قرن نوزدهم به سبب مهاجرت اهالى هائيتي، جمعيت سانتياگو رو‌به افزايش نهاد. امروزه اين بندر يکى از جالب‌ترين بنادر درياى کارائيب است که به دانشگاهى بزرگ مجهز مى‌باشد. کمى بيشتر به سمت شرق، گوانتانامو در ته يک خليج با اهميت قرار گرفته و در اينجا از ۶۰ سال پيش آمريکاى‌شمالى پايگاهى دريايى مستقر کرده است. حکومت کوبا بيهوده درخواست استرداد اين سرزمين را دارد، تنها نقطه‌اى از جزيره کوبا که اين کشور نمى‌تواند سلطه خود را اعمال کند. جا دارد به مانزانيلو، سين خوئه‌گوس و ماتانزاس نيز اشاره کنيم.
شهرهاى داخلى بر فضاهاى زراعى توسعه يافته‌اند؛ مثل کاماگوئه شهر نيشکر و سانتاکلارا در مرکز کشور در شمال ايالت اورينته شهر هگلوئن، انبار غله کوبا قرار دارد. بعکس در مورد شهر نييساردل ريو واقع در مرکز و وئلتا آباخو، منطقه غربى کوبا مى‌توان از شهر تنباکو ياد کرد. در مجموع، بر مبناى مفهوم جمعيت شهرى در اجتماعات بيش از ۲۰۰۰ نفر ملاحظه مى‌شود که ۵۷% جمعيت شهرى و ۴۳% روستايى است؛ اما اين نحوهٔ توزيع به شکل محسوسى رو به تغيير دارد؛ چراکه از چند سال پيش تلاش مى‌شود فعاليت و خدمات را بويژه با تجهيز مناطقى که درگذشته عقب مانده، به سراسر کشور توسعه دهند.

[Asalbanoo]

کوبا در طول حيات پانصد ساله خود به علت موقعيت استراتژيک خاص جغرافيايى‌ آن، فراز‌ و ‌نشيب‌هاى زيادى را پشت سر نهاده است، و اينک در واقع با توجه به عوامل زير دوران سرنوشت‌ساز ديگرى را تجربه مى‌نمايد:

- رويدادهاى شوروى و تحولات بلوک شرق.
- عدم کارآيى و ناتوانى ايدئولوژى مارکسيسم ـ لنينيسم در حل مسائل و مشکلات اجتماعى بويژه توسعه اقتصادى و اجتماعى ملت‌ها.
- مجاورت کوبا با مرکزيت ليبراليسم و کاپيتاليسم.
- وابستگى کامل اين کشور به سيستم شرق و بويژه شوروى سابق.
کشور کوبا را با يکى از دشوارترين انتخاب‌هاى تاريخ ۳۴ ساله اخير خود مواجه ساخته‌ است. بايد توجه داشت که کشور کوبا برخلاف کشورهاى شرق اروپا نشأت گرفته از کنفرانس يالتا نمى‌باشد که بدليل وابستگى نهادى خود به عنوان تابعى از شوروى عمل کرده و با بروز فعل و انفعالاتى در مسکو، به مانند شرق اروپا منفعل شود؛ ولى به دلايل ۱. تحريم اقتصادى طولانى آمريکا. ۲. کمک‌هاى سخاوتمندانه شوروى و ممالک شرق اروپا. پيوندهاى اقتصادى عميقى بين کوبا و ممالک مزبور ايجاد شده و اين کشور را به آنها متکى نموده است.

و لذا رويدادهاى شرق اروپا و بلعيده شدن شرکاء تجارى و متحدين سياسى کوبا در کام ليبراليسم غرب، از نظر زمامداران کشور کوبا، وقايع تلخى بودند که نه تنها اهرم کمک‌هاى اقتصادى آنها را از دست مى‌داد؛ بلکه چشم‌انداز انزواى سياسى بين‌المللى کشورشان را در ديدرس مى‌ديدند. مجموعه اين عوامل بويژه کاهش کمک‌هاى اقتصادى شوروى و قطع کمک‌هاى اروپاى شرقى که ۸۰ درصد تبادل تجارى با کوبا را تشکيل مى‌داد، فيدل کاسترو را با آزمايش سختى روبرو ساخت، چراکه در حال حاضر کشور کوبا حدود ۳۰ درصد از منابع خود را از دست داده، صنايع با ظرفيت ۳۰ تا ۴۰ درصد مشغول کار هستند و اين روند هنوز رو به نزول دارد، کم‌کم طرح‌ها و برنامه‌هاى مربوط به توسعه به بايگانى سپرده شده‌اند. و در طول اين سال‌هاى پس از تحول جهاني، کاسته و در ابتداء از موضوع سرسختانه‌اى از ايدئولوژى مارکسيسم ـ لنينيسم و طرح‌هاى اقتصادى خود دفاع کرد؛ و حتى طرح‌هاى گورباچف را نيز به سخره مى‌گرفت. و آن را نوعى پشت‌پا زدن و حتى خيانت به اصول و آرمان‌هاى سوسياليستى قلمداد مى‌کرد.
اظهارات و گفته‌هاى کاسترو در طول اين چند سال، نمايانگر اين بود که او همچنان به شعار سوسياليسم يا مرگ وفادار خواهد ماند.